podstawy wiedzy o�ukacji i por zaw strona� 87

właściwej pracy, grupa jest zdolna sama prowadzić proces, kontrolować go i wprowadzać potrzebne zmiany. Ponownie w fazie zakończeniowej najważniejsze znów są procesy komunikacji. W tym miejscu warto wyjaśnić, że komunikacja, to umiejętność porozumiewania się, wyjaśniania przekazywanych informacji, pogłębiania zrozumienia między ludźmi¹⁰³. Jeżeli nie ma zrozumienia, to indywidualne spojrzenie na problem nie zmieni się tak szybko. Czasem bywa tak. że wkład prowadzącego grupę jest tylko ciągłym wyjaśnianiem nieporozumień. Wszystkie umiejętności komunikowania się, którymi doradca posługuje się w prowadzeniu rozmowy indywidualnej, używane są również w pracy z grupą, w celu ułatwienia powstawania pozytywnych i konstruktywnych relacji między uczestnikami, a także prowadzącym grupę. Zrozumienie, zaufanie, podejmowanie decyzji staje się łatwiejsze, kiedy prowadzący grupę sam jest przykładem i kładzie nacisk na używanie specyficznych metod komunikacji i np. poprzez używanie wyjaśnień, tłumaczenie, wczuwanie się w sytuację ogranicza możliwość rozwoju konfliktów' między uczestnikami grupy.

Prowadzący grupę powinien posiadać wiedzę na temat prawidłowości zachodzących w sferze zachowań uczestników grup., umieć je obserwować i wiedzieć, jakie potrzeby psychiczne dyktują dane zachowanie. Wśród podstawowych potrzeb psychicznych wyróżniamy potrzeby bezpieczeństwa, wspólnoty, znaczenia, struktury. W grupie jej członkowie mogą realizować potrzeby przynależności, kontroli, zaufania. Zachowania powtarzające się, obserwowane w różnych grapach, nazywane rolami możemy podzielić na trzy kategorie: ukierunkowane na wykonanie zadań, ukierunkowane na atmosferę wr grupie i przeszkadzające (rys. 14).

^|,:ł N^:. S i 1 la n y. Słownik psychologii. Katowice 1995. s. 125.

• Przedstawiający poglądy

informacje

• Szukający rtiormacji

pog ąct»i

• Irspirator

• Pomagający i pochwaiający

• Szukający zgody, hamerni

• CMerwatórzajść/preccsu

• Zawór bezpieczeństwa

• Dostosowujący się

• Otwierający drzwi

• Zacnę tający

• Niazgodny. prowokujący

• Przesadzający

• Dcminujący

• OCwodzący oa ce u

• Napascr\i<

• Uja?!j>.ic2 Ibotkooski)

• Trzymujący są; / dala

• Pajac

• Barani leo

• Podejmujący m C)3ly.ve dyrygent

• Rozwijane/ idee

Rys. 14. Role uczestników w grupie.

Prowadzący grupę wykorzystuje w swojej pracy przede wszystkim umiejętności, będące podstawą kierowania profesjonalną rozmową doradczą¹⁰'. Chodzi tu o tc umiejętności, które sprawiają, że klient odczuwa, iż jest wysłuchany i zrozumiany. Stosuje się je zarówno, by wyrazić zrozumienie dla potrzeb i zachowań jednostek, jak i grupy jako całości. Są one również podstawą zgrywania grupy i nadawania jej perspektyw. Możemy do nich zaliczyć aktywne słuchanie ze stosowaniem zachęt do mówienia, parafrazę, refleksję uczuć, empatię, pozytywne wzmocnienie, wyjaśnianie, podsumowanie, udzielanie informacji.

Drugą specyficzną kategorią dla pracy z grupą jest umiejętność zespalania grupy, czyli ułatwiania komunikacji, budowania jedności i spójności, rozpoznawania ról i potrzeb psychicznych, leżących u podłoża każdej roli, wychodzenia naprzeciw problemom i wyjaśniania ich. Możemy wśród nich wyróżnić:

1. kontrolowanie, czy wszyscy uczestnicy się wypowiedzieli, czy wątpliwości zostały wyjaśnione, czy wszyscy są zgodni w sprawach, które tego wymagają,

2. dostrzeganie wspólnych cech, podobieństw, powiązań, łączenie pomysłów,

^lo* R. Pa r 2 ę c k i : in.. Orientacja i poradnictwo zawodowe. Radon: 1995, s. 98-105, A. Folkierska. Kształcąc a funkcja pytania. Perspektywa hermcneutyczna (*.v) Odmiany myślenia o edukacji, pod red. I. R u 1 k o w i a k. Kraków 1995, s. 164 i nast.