Picture8

stymi rękami, w czystych koszulach, przy francuskiej konwersacji, a co najważniejsze, w najlepszym towarzystwie, to- znaczy za pozwoleniem najwyżej postawionych osób.

Tak urzędował Iwan Ilicz przez, pięć lat, po czym nastąpiła zmiana w jego sytuacji służbowej. Zjawiły się nowe. urzędy sądowe, trzeba było nowych ludzi.³

Iwan Ilicz został więc tym nowym człowiekiem.

Iwanowi Biczowi zaproponowano posadę sędziego śledczego- i Iwan Ilicz przyjął ją, aczkolwiek posada ta przenosiła go do. innej guberni, musiał więc porzucić ustalone stosunki i stwarzać sobie nowe. Przyjaciele odprowadzili! Iwana Ilicza, sfotografowali się z nim w grupie, ofiarowali mu srebrną papierośnicę i Iwan Ilicz pojechał na nowe miejsce.

Sędzią śledczym był Iwan Ilicz tak samo comme U jaut, przyzwoitym, umiejącym oddzielić zajęcia służbowe od życia prywatnego, wzbudzającym powszechny szacunek, takim samym, jakim był jako urzędnik.-do szczególnych poruczeń. Sama zaś praca sędziego śledczego ibyła dla Iwana Ilicza znacznie ciekawsza i bardziej pociągająca niż dotychczasowa. Na poprzedniej posadzie sprawiało mu przyjemność przejście swobodnym krokiem, w zachwycającym wicemun-durze, pośród drżących i oczekujących audiencji petentów i zazdroszczących mu urzędników, wprost do gabinetu gubernatora i zasiadanie z nim do herbaty czy ,d<> papierosa; ale 'ludzi, którzy wprost zależeli od jego ( widzimisię, było niewielu. Takimi ludźmi byli tylko sprawnicy i raskolniey, kiedy go posyłano na prowincję; lubił grzecznie, prawie po koleżeńsku traktować takich uzależnionych od siebie, lubił dać odczuć, że on, który może zgnieść ich od razu, traktuje ich po przyjacielsku, po prostu. Takich ludzi wtedy było mało. Teraz zaś, jako sędzia śledczy, Iwan Ilicz odczuwał, że wszyscy, wszyscy bez wyjątku, najpoważniejsi, zadowoleni z siebie ludzie, wszyscy znajdowali się w jego ręku i że wystarczy mu napisać znane wyrazy na papierze z nadrukiem — i tego poważnego, zadowolonego człowieka przyprowadzą do niego w charakterze obwinionego czy też świadka i że będzie on, jeżeli sędzia mu nie powie: „Proszę siadać”, stał przed nim i odpowiadał na jego .pytania. Iwan Ilicz nigdy nie nadużywał swojej władzy; przeciwnie, starał się łagodzić jej wyraz; a'le świadomość tej władzy i tego, że łagodził jej ostre kanty, stanowiły dla niego o całym zainteresowaniu i pociągającym znaczeniu tej nowej pracy. Przy wypełnianiu swoich obowiązków, właśnie przy prowadzeniu dochodzenia, Iwan Ilicz bardzo szybko przyswoił sobie obyczaj odsuwa,nia wszelkich okoliczności nie mających związku z jego funkcją i nadawania każdej, nawet najbardziej skomplikowanej sprawie takiego kształtu, aby mogła się ona zewnętrznie odbić na papierze, przy czym całkowicie wyłączone były jego osobiste poglądy, a co najważniejsze, zachowane były wszelkie wymagane formalności. To były nowe rzeczy. I Iwan Ilicz był jednym z pierwszych ludzi, którzy opracowali praktyczne zastosowanie ustaw 1864 roku.⁴

Przeniósłszy się na posadę sędziego śledczego do nowego miasta, Iwan Ilicz zawarł nowe znajomości, stosunki, postawił siebie nieco inaczej i nadał sobie inny ton. Zachował niejako dostojny dystans w stosunku do władz guberniallnych, a wybrał sobie jak najlepsze kółeczko składające się z urzędników sądu i z bogatych właścicieli ziemskich mieszkających w mieście, nabrał lekkiego tonu niezadowolenia z rządu, umiarkowanego liberalizmu i ucywilizowanej oby-watelskościi. Przy tym, ani trochę nie zmieniając elegancji' swojej toalety, Iwan Ilicz na nowym urzędzie