PTDC0007 (2)

^Zestudl0w nad ceramiką naczyniową kultury przeworskiej z późnego okresu rzymskiego

ze Śląska (Dobrzańska 1980, 94, ryc. 1: a), Małopolski (Godłowski 1981, 68, tabl. IV: 9) i Mazowsza zachodniego (Machajewski, Jurkiewicz, w druku). Datowane są zazwyczaj na późny okres rzymski. Wreszcie naczynia typu D nawiązują do okazów ze Śląska (Dobrzańska 1980,121, ryc. 14: f), Mazowsza zachodniego (Machajewski, Jurkiewicz, w druku) i Małopolski (Dobrzańska 1990,80, ryc. 19:27). Datowane są na fazę C2 - D.

Mikromorfologia wylewów ceramiki wykonanej na kole sprowadza się do wydzielenia następujących typów: (1) wygięty na zewnątrz o krawędziach zaokrąglonych, (2) wygięty na zewnątrz o krawędzi od strony zewnętrznej zaokrąglonej, (3) wygięty na zewnątrz o krawędzi od strony zewnętrznej ściętej. Natomiast wśród den wydzielono zasadniczo tylko jeden typ, a mianowicie ze stopkowato wyodrębnionym dnem.

Zdobnictwo ceramiki toczonej z Poznania -Nowego Miasta ograniczone jest do wątku symetrycznie krzyżujących się linii wykonanych poprzez wygładzanie (por. Dobrzańska 1980,131). W kulturze przeworskiej podobne zdobnictwo jest szeroko udokumentowane w fazie C2-D. Innym ornamentem, podobnie wykonanym, jest wątek pojedynczej i podwójnej linii falistej, podobny do ornamentyki znanej z osady w Chabielicach (Frąsiak et aill. 2000, 160, ryc. 69: 6-7).

Ceramikę toczoną na kole (765 fr. ceramiki), z uwagi na domieszkę, fakturę i barwę powierzchni, podzielono na dwie podgrupy:

1) glina bez widocznej domieszki schudzającej, 0 miękkiej, ścieralnej fakturze, barwy stalowosza-rej, inaczej „siwej” (527 fr. - 68,9%)

2) glina z niewielką domieszką schudzającą w postaci drobnego tłucznia lub piasku, o twardej, lekko ścieralnej fakturze, barwy stalowoszarej, inaczej „siwej” (238 fr.-31,l%).

Na obecnym etapie badań nad ceramiką wykonaną na kole w Wielkopolsce trudno jest porównać owe podgrupy z innymi i sformułować supozycje o funkcjonujących tutaj ewentualnie pracowniach garncarskich. W świetle podziału podobnej ceramiki na Górnym Śląsku, gdzie znajdujemy do ceramiki poznańskiej wiele analogii, podgrupa 1 odpowiada grupie I wg Godłowskiego, natomiast podgrupa 2 nawiązuje do grupy II wg tego badacza (1977, 167-168). Podział ten, chociaż różny stopień wykorzystania koła garncarskiego mógł przyczynić się do powstania lokalnych odmienności naczyń, znajduje odniesienie także w podziałach ceramiki śląskiej

pochodzącej z poszczególnych pracowni garncarskich (por. Pazda 1994, 120-123; Błażejewski 2000, 72-73). Także w pracowniach z Wielkopolski południowej (np. Wola Piekarska, stan. 2) i Mazowsza południowego (np. Chabielice, stan. 12) zauważa się możliwość podział ceramiki na dwie podgrupy, chociaż w przeciwieństwie już do ceramiki poznańskiej, występowała tam ceramika o bardziej zróżnicowanej już fakturze, co mogło być efektem wykorzystania gliny schudzonej domieszką piasku i tłucznia (Frąsiak et aill 2000, 65; por. Jaszewska, Łaszkiewicz 1994, 264; Wilgocki 1995, 254-255). W aspekcie chronologicznym poznańską ceramikę wykonaną na kole trudno jest wyraźnie rozdzielić na typową dla fazy C2 i fazy D.

Grupa C - ceramika obtaczana na kole, odpowiadająca naczyniom zasobowym. Do tej grupy zaliczono duże, grubościenne naczynia zasobowe

0 wylewach silnie wygiętych na zewnątrz, zwane w niemieckiej literaturze Krausengefasse. Zabieg obtaczania, w niewielkim zakresie stosowany, zauważalny był w zasadzie na większości fragmentów tych naczyń. Na ich ściankach widoczne są łączenia

1 zagładzania taśm gliny, z których je budowano. Technologicznie, jest to stosunkowo jednolita grupa ceramiczna o fakturze wygładzanej i zagładzanej, przełomie zazwyczaj dwubarwnym w odcieniu stalowym lub szarym, wyjątkowo jasnobrunatnym, domieszce gruboziarnistego piasku lub tłucznia, barwie ciemnobrunatnej i szarej, wyjątkowo stalowoszarej, o równomiernym, starannym wypale. Przy dnach tych naczyń zauważa się ślady podsypki. Grubość ścianek brzuśców waha się od 0,7 cm do 1,0 cm, w partii przykrawędnej, niekiedy do 1,1 cm. Cechy technologiczne naczyń zasobowych z Poznania - Nowego Miasta upoważniają do porównania ich do śląskich naczyń grupy 2 w ujęciu K. Godłowskiego (1977, 183). Podział naczyń zasobowych w ujęciu tego badacza, w nawiązaniu przynajmniej do wcześniej przedstawionej propozycji ich podziału zaproponowanego przez W. Boegego (1937,44-58), jest nadal aktualny, jednakże kryteria techniczne zastosowane przy ich podziale, nie zawsze umożliwiają wyznaczenie rysujących się odmienności zwłaszcza naczyń prawdopodobnie grupy 2 wobec ceramiki obtaczanej odpowiadającej na Śląsku grupie III wg Pazdy (por. Dobrzańska 1990, 44-48; Madyda-Legutko, Tunia 1993, 53-62; Pazda 1980, 199-202; 1994, 124; Błażejewski 2000, 66-67). W Wielkopolsce naczynia zasobowe spotykane są