Lucyna Rotter

Od starożytnej bazyliki do średniowiecznej katedry

e^UKA

TmUjOU^uA

nl t

zet

Zarówno termin „bazylika”, jak i „katedra” poprzez swój;} wieloznaczność i mnogość definicji umożliwiają wieloaspektowe podejście do tematyki świątyń chrześcijańskich wieków średnich.

Pierwszy aspekt odnosi sie do funkcji bazyliki. YV czasach antycznych terminem .tbazylikajtokreślane były budowle o charakterze świeckim. Monumentalne niejednokrotnie gmachy służyły jako miejsce zebrań, posiedzeń sądów, a nawet jako targowiska. W okresie starochrześcijańskim początkowo wznoszono bazyliki, które okresowo, a później na stale oddawano na użytek chrześcijan. Po pewnym okresie transformacji przeobraziły się one w bazyliki sakralne - kościoły, gdzie sprawowana była liturgia¹.

Bazylika to także konkretna forma architektoniczna, rządząca się sprecyzowanymi normami. Początkowo budowana była na planie prostokąta, przy czym nawa główna była większa niż nawy boczne. W bazylikach chrześcijańskich przeważający byl natomiast plan krzyża łacińskiego - a więc nawa główna, dwie lub cztery nawy boczne oraz mniej lub bardziej zarysowany transept (nawa poprzeczna). Trzeba równocześnie pamiętać, że już w czasach antycznych jednolita forma bazyliki miała wiele odmian i typów. Najogólniej podzielić je można na bazyliki typu

<5ua

¹ E. Jastrzębowska, Hmylika. w: Słownik lenniunlo/puuy uluk pifhtyrh, Warszawa 1996, s. 38-39; A. Luft, llniylika. Struktura mrhiteklnniciun i iutrrfmiaefa ideowa, w: Encyklopedia katolicka, t. M, Lublin 1989, kol. 149-150.