ScannedImage 20

stości nowoczesna gospodarka światowa wytwarza i utrwala ogromne nierówności społeczne właśnie dlatego, że koncentruje się na używaniu i rozpowszechnianiu owego szczególnego medium funkcjonalnego, jakim są pieniądze. Mimo to, z biegiem czasu większość mieszkańców naszego świata, kierując się w znacznej mierze właśnie logiką inkluzji, zaczęła uznawać jaskrawe nierówności za poważny problem nowoczesnego społeczeństwa globalnego, zwłaszcza odkąd warunkiem rozwoju instrumentalnych priorytetów stało się odrzucenie większej lub mniejszej części tradycyjnych wartości.

Efektem tej ambiwalencji są dwa wyraźnie sprzeczne sposoby postrzegania owego problemu. Jedni sądzą, że dalszy rozwój funkcjonalnych systemów instrumentalnych spowoduje stopniową inkluzję coraz większej liczby ludzi, a tym samym zmniejszenie nierówności społecznych. Drudzy utrzymują z równym przekonaniem, że dalszy rozwój obecnie istniejących systemów jedynie pogłębi nierówności, doprowadzając w końcu do upadku całą nowoczesną globalną budowlę. Wspólną cechą tych dość radykalnie odmiennych punktów widzenia jest to, że oba podkreślają typowo nowoczesne i globalne znaczenie inkluzji przez postęp. Na podstawie naszej analizy niełatwo jednak powiedzieć, która z prognoz okaże się trafniejsza, ponieważ strukturalne przyczyny inkluzji przemawiają za jednym i drugim stanowiskiem. Ta nierozstrzygałność pokazuje raz jeszcze, że dominacja podsystemów funkcjonalnych pozostawia znaczną przestrzeń niedookreśle-nia, większą - jak się wydaje - niż w społeczeństwach, w których wiodącą rolę odgrywa dyferencjacja stratyfikacyjna lub segmentacyjna.

Negatywna definicja inkluzji jako braku wykluczenia ma równie dwuznaczne konsekwencje dla sposobu postrzegania miejsca jednostki w nowoczesnym społeczeństwie. Skoro nie przypisujemy już wszystkich działań jednostki jednemu wyróżnionemu podsystemowi, to odrębność jednostek zaznaczać się będzie wyraźniej na tle dominujących cech jej środowiska społecznego. Także bardziej złożony podział pracy, który towarzyszy przejściu do dyferencjacji funkcjonalnej, przyczynia się do wzrostu dostępnych jednostce możliwości wyboru. Efektem tego jest szeroko dyskutowany wzrost indywidualizacji jednostek. Zjawisku inkluzji towarzyszy zatem istotny wzrost ekskluzywizmu, czy też wyosabniania się indywidualnych dróg życiowych, indywidualnych tożsamości. Nie musząc uzgadniać swoich wyborów z jednym dominującym podsystemem społecznym, jednostka może się rozwijać na wiele rozmaitych sposobów. Dlatego bezpośrednim skutkiem dopuszczenia wszystkich jednostek do wszystkich podsystemów jest zwiększony ekskluzywizm tych jednostek. Zanegowanie prawa do eksklu-zywizmu jest równie destrukcyjne dla dominacji funkcjonalnej, jak zanegowanie inkluzji. A ponieważ ekskluzywizm może przybierać, i faktycznie przybiera, formy zbiorowe, w warunkach nowoczesnych uprawomocnia się tożsamości grupowe, a co za tym idzie, społeczno-kulturowe partykularyzmy, i to na wiele więcej sposobów niż tylko w formie narodowych tożsamości państwowych. W tym sensie nowoczesne społeczeństwo jest z natury indywidualistyczne, lecz jednocześnie pluralistyczne pod względem kulturowym⁵⁵. Cenimy niezależność i wolność jednostki, ale szanujemy także formy samookreślania się ludzi i ubolewamy nad upadkiem kultur.

Komplementarność inkluzji i ekskluzywizmu ma szczególnie istotny wpływ na problem równości. Inkluzja przejawia się w oczekiwaniu, że większość ludzi będzie korzystać z dominujących systemów instrumentalnych. Gdy dzieje się inaczej lub spodziewane korzyści okazują się zbyt małe, często trudno dociec, w jakiej mierze jest to skutek złamania zasady inkluzji/ekskluzywizmu, a w jakiej konsekwencja funkcjonalnej racjonalności. Na przykład fakt, że Kurdowie nie mają własnego państwa, jest zaprzeczeniem ich „praw politycznych”, ich „prawa do samostanowienia”. Jest to jednak także kwestia politycznej funkcjonalności państw, w których żyją Kurdowie. Państwa te nie tylko straciłyby znaczną część swego terytorium i swoich bogactw naturalnych, ale niepodległy Kurdystan otworzyłby także drogę do dalszych podziałów politycznych, gdyby inne separatyzmy grupowe - ormiański i azerski - zechciały pójść za tym przykładem. Podobnie ekonomiczna dyskryminacja rozmaitych grup etnicznych i rasowych w rozmaitych zakątkach świata bywa często jedynie kwestią uprzedzeń, ale jak pokazują Bonacich (1972), Hechter (1978) i Wallerstein (zob. rozdz. 1), i ona może często mieć swój ekonomiczny sens.

Strukturalne źródło inkluzji sprzyja zatem zarówno prawu do ekskluzywizmu i opartej na nim tożsamości, jak i próbom wyrażenia owego prawa

⁵⁵ Porównaj przeprowadzoną przez Lechnera (1989) obronę tezy, zgodnie z którą globalizacja uzasadnia zarówno zinstytucjonalizowany indywidualizm, jak i zinstytucjonalizowany societalism.

113

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ScannedImage 20 stości nowoczesna gospodarka światowa wytwarza i utrwala ogromne nierówności społecz
ScannedImage 20 stości nowoczesna gospodarka światowa wytwarza i utrwala ogromne nierówności społecz
ScannedImage 70 Struktura rewolucji naukowych jednak dopasować przyrodę do paradygmatu. To właśnie d
BIZNES MIĘDZYNARODOWY Gospodarka światowa Prowadzący: dr Tomasz Białowąs (20 godz. wykład, 10 godzin
Rola rolnictwa w gospodarce światowej Podstawowy, pierwotny dział gospodarki, wytwarza ok.. 90%
P1030069 (3) 16. Nowa umowa społeczna Nowoczesne technologie światowej gospodarki obywają się bez ma
ScannedImage 20 (2) korzystny dla wszystkich stanowi odpowiedź na wymóg sprawiedliwości w skali świa
Nowoczesne techniki przyspieszające wytwarzanie Z. RudnickiTechniki skracające czas projektowania i
1. Tendencje w gospodarce światowej i wynikające z nich tendencje w podejściu do jakości •
ScannedImage 20 Struktura rewolucji naukowych nia i absolutnego ruchu nie odgrywają żadnej roli w sy
ScannedImage 20 304 Starożytny Izrael byli jej dzierżawcami w posiadłościach królewskich1. Wiemy, że
ScannedImage 20 20 NIEZNAW SWKT © Port-au-Prince na Karaibach. Zdjęcie współczesne (sprzed trzęsieni
ScannedImage 22 Rozdział ICzas Snu Światopogląd społeczności tradycyjnej różni od zachodniego myślen

więcej podobnych podstron