ScannedImage 43
sobie jednak sprawę, że - podobnie jak ostateczna faza komunizmu - cel ów był wciąż odległy, a droga do jego osiągnięcia wcale nie była prosta. W Polsce próbowano na różne sposoby, choó z niewielkim skutkiem, stosować wszystkie strategie przymusowej sekularyzacji, praktykowane najpierw ze względnym powodzeniem w Związku Sowieckim, a następnie w całej Europie Wschodniej1.
Nie powiodła się próba neutralizacji i przejęcia kontroli nad Kościołem poprzez oficjalne przyłączenie go do państwa. W odróżnieniu od Cerkwi prawosławnej. Kościół katolicki okazał się stosunkowo odporny na socjalistyczną odmianę cezaropapizmu. Ani promowanie księży patriotów i postępowych katolików, ani wsparcie udzielane schizmatyckiemu Polskiemu Narodowemu Kościołowi Katolickiemu, ani próby bezpośredniego układania się z Watykanem z pominięciem nieugiętej polskiej hierarchii nie były w stanie podzielić Kościoła czy choćby osłabić jego autorytetu2.
Zawiodła także strategia użycia przemocy. Rozmiary represji potrzebnych do zastraszenia całego narodu musiałyby być olbrzymie nawet jak na standardy stalinowskie. Wybiórcze represje spadające na poszczególnych biskupów, księży lub zakonnice czyniły z nich tylko męczenników lub bohaterów narodowych, co pokazała powszechna triumfalna reakcja, z jaką spotkała się decyzja o zwolnieniu z internowania kardynała Wyszyńskiego3.
Spodziewanych skutków nie przyniosła także socjalistyczna resocjalizacja. Próba ustanowienia nowej religii obywatelskiej i stworzenia nowego „socjalistycznego człowieka”, która i w innych krajach Europy Wschodniej przyniosła bardzo mizerne efekty, zakończyła się w Polsce całkowitą klęską.
Mimo przejęcia przez państwo kontroli nad wszystkimi oficjalnymi środkami przekazu, edukacji i resocjalizacji Kościół i polska rodzina zdołały spełnić funkcję skutecznych, alternatywnych ośrodków socjalizacji i wspólnie obroniły prawo do powszechnego nauczania religii. Wszystkie próby zmieniania polskiej historii i przedstawiania Kościoła jako wroga narodu i wroga ludu przynosiły skutek odwrotny do zamierzonego4. Oficjalna machina propagandowa straciła wszelką wiarygodność, a Kościół stał się największym depozytariuszem historii, kultury i tradycji narodu oraz zbiorowej pamięci Polaków5.
Nie powiodła się także próba zepchnięcia religii do sfery prywatnej, ponieważ ani Kościół, ani państwo nie mogły zgodzić się na wytyczenie wyraźnych granic albo przyjęcie zwyczajowych ograniczeń6. Ani nauka katolicka, ani polska tradycja nie dawały się łatwo pogodzić z koncepcją religijności przejętą z mieszczańskiego protestantyzmu i ograniczoną do prywatnej i niezapośredniczonej relacji między indywidualnym sumieniem a Bogiem, wzbogaconą co najwyżej przez prawosławną koncepcję uroczystego obrzędu, budującego duchowo, ale ograniczonego do miejsc sakralnych. Sowiecki socjalizm także nie mógł uznać prawa do istnienia autonomicznej sfery, w której można by upowszechniać antysocjalistyczne, to znaczy anty-systemowe, normy i wartości. Taki model niezależnego różnicowania się sfer, przejęty z burżuazyjnej nowoczesności, zakładał uznanie pluralizmu
165
Bohdan Bociurkiw, John Strong (red.), Religion and Atheism in the USSR and Easlem Europę, London 1975; Erie Weingartner (red.), Church within Socialism: Church and State in East European Republics, Romę 1976; Jakov Jukic, La religion et les secularismes dans les societes socialistes, „Social Compass” 28, nr 1 (1981).
Lucjan Blit, The Eastem Pretender, London 1965; Andrzej Micewski, Katolische Gruppierungen in Polen, PaxundZnak, 1945-1976, Munich 1978; Dennis Dunn, Detente and Papal-Communist Relations, 1962-1978, Boulder, Colo. 1979.
1-5
Andrzej Micewski, Kardynał Wyszyński. Prymas i mąż stanu, Paris 1982. Jest to bodaj najlepsze źródło wiedzy na temat stosunków państwo-Kościół w komunistycznej Polsce. Zob. też Peter Raina, Stefan Kardynał Wyszyński, Prymas Polski, t. 1-2, Londyn 1979.
Typowy przykład stanowi książka Antoniego Nowickiego, Wykłady o krytyce religii w Polsce, Warszawa 1965.
Karol Borowski, Religion and Politics in Post-World War 11 Poland [w:] J. K. Hadden, A. Shupe (red.), Prophetic Religions and Politics, New York 1986; idem, Secular and Religius Education in Poland, .Journal of Religious Education” 70, nr 1 (1975); Ewa Morawska, Civil Religion versus State Power in Poland [w:] Th. Robbins, R. Robertson (red.), Church-State Relations, New Brunswick 1987; Władysław Piwowarski, Polish Catholicism as an Expression of National ldentity [w:] L. S. Graham, M. K. Ciechocińska, The Polish Dilemma, Boulder, Colo. 1987; Józef Majka, Historical and Cultural Condi-tions of Polish Catholicism, „The Christian in the World” 14 (1981).
Lucjan Blit, The Insoluble Problem: Church and State in Poland, „Religion in Communist Lands” 1, nr 3 (1973); Wiesław Mysłek, Państwo i Kościół, „Nowe Drogi” 5 (1979); Zenon Rudny, Cesarzowi - co cesarskie, Bogu - co Boskie, „Polityka” 242 (1983).
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
78274 ScannedImage 18 - 128 - pretowano chrzęściJaństwo. Za główną zasadę przyjęto, że podobnie Jak
skanuj0023 (201) 96 Antropologia strukturalna zdawał sobie jednak sprawy ze środkó
img098 (11) r ma się cel do środków, których pożądamy ze względu na cel. A stąd jest oczywiste, że p
skanuj0023 (201) 96 Antropologia strukturalna zdawał sobie jednak sprawy ze środkó
syfikować kształcenie w zakresie języka angielskiego, zdaję sobie jednak sprawę z ograniczonej ilośc
E9 tego, że - podobnie jak strategia luk rynkowych - ma ona plusy i minusy mamo ze mieć ró żny.- ch
20557 Strona008 Zestawiam strategię poznania historycznego z antropologicznym i twierdzę, że podobni
Strategią imitacji również nie zawsze można jednoznacznie ocenić, a to dlatego, że - podobnie jak st
Wstyd i przemo0019 36 Wstyd i przemoc daje mi się, że podobnie jak bohaterka tej powieści, Sethe, kt
026 027 ftotdililll sobie zdawać sprawę, że w zasadzie Istota ludzka nigdy nie fest w pełni zaspokoj
43 4 podobnie jak NAD+, może przyjmować dwa elektrony. Czyniąc to, FAD, w przeciwieństwie do NAD+, w
img152 232 może to wskazywać, że podobnie jak w innych kulturach17, także i w Skandynawii z kunsztem
img098 (11) r ma się cel do środków, których pożądamy ze względu na cel. A stąd jest oczywiste, że p
Finanse p stwa Wypych8 109 r--^^^npoiorsrwa sposobów spłat kredytów. Nie mniej jednak wniosek kredy
więcej podobnych podstron