ScannedImage 90

94 Rozdział III. Totemiczna struktura społeczna

Elkin programowo odwraca pytanie, jak określić totemizm na przykładzie społeczeństwa australijskiego, proponując określenie społeczeństwa poprzez totemizm. Jego zdaniem w Australii nie ma jednego totemizmu, lecz jego wiele heterogenicznych form, niekiedy nakładających się na siebie, niekiedy nie mających jedna z drugą nic wspólnego. Istnieje więc wiele postaci totemizmu i kryteriów ich wydzielania. Kryterium formy określa sposób rozdziału totemów między grupy czy jednostki; znaczenie polega na roli odgrywanej przez totem z punktu widzenia jednostki; funkcja jest to rola systemu totemicznego w grupie. Szczególne miejsce zajmuje wśród wielu postaci totemizmu pozbawiony społecznego charakteru totemizm indywidualny i nie mieszczący się w standardowym układzie totemizm płci. Totemizm społeczny (płci, połów czy sekcji i podsekcji, oraz klanowy) w swoich różnorodnych postaciach różni się z kolei od totemizmu kultowego, z natury religijnego.

Totemizm indywidualny spotykany jest głównie na południowym wschodzie w kontekście szamanizmu. Młodzieniec przyjmuje totem dla siebie w czasie rytuału inicjacji. Nadaje go krewny, przewodnik inicjacji. Jedynie wyjątkowo dziedziczy się je, jak u Wiradjeri. Umierający czarownik może przekazać uczniowi swojego zwierzęcego pomocnika. Zazwyczaj swoje zwierzęta totemiczne mają tylko czarownicy, najczęściej jaszczurki i węże, w Australii Zachodniej jest to Tęczowy Wąż, od którego pochodzą wszystkie indywidualne totemy. Tu zwierzę nie jest krewnym, jest „mięsem” osobnika (bała lub jarawajewa „ciało” w jęz. Wiradjeri). Pełni rolę ducha opiekuńczego czarownika, pomagając mu w poszukiwaniu zgubionego ducha i zbierając informacje. Z reguły jest to pojedynczy, oswojony osobnik, lecz w podtekście za nim kryje się cały gatunek. W zachodniej Ziemi Amhema swoje zwierzęta mają też pieśniarze, do których we śnie przychodzą różne zwierzaki, by zdradzić nowe pieśni. Jest to więc totemizm snu: totem otrzymuje się w zależności od snów, jakie nawiedzają danego osobnika. Aborygen w snach identyfikuje się z jakimś zwierzęciem, działa w jego ciele. Wówczas uznaje je za swój totem.

Totemizm płci występuje od jeziora Eyre do wybrzeża Nowej Południowej Walii. W obrębie plemienia każda płeć ma swój emblemat: roślinę lub zwierzę opiekuńcze. Powszechnie umieszcza się go między indywidualnym i zbiorowym: każdy przedstawiciel danej grupy jest osobno powiązany z określonym osobnikiem pewnego gatunku zwierząt i zwany jest starszym bratem/siostrą. U Kumai (gdzie brak kla-matry- czy patrylinearnego dziedziczenia. (2) zależne jest od typów związków między totemem a osobą/osobami: I. totemizm indywidualny, II. płci, III. klanowy, IV. totemizm połów, V. sekcji i VI. totemizm podsekcji. W wypadku III, IV, V i VI należy dokonać podziału między matry-i patrylineamym przekazem totemu. Klasyfikacja (3) ma charakter konceptualny i opiera się społecznej funkcji totemu, gdyż spotykamy dwa podejścia: I. totemizm emblematyczny (czy to indywidualny, czy zbiorowy); II. totemizm kultowy. Inne istotne prace dotyczące australijskiego totemizmu to R. M. & C. H. B e r n d t, The World of the First Australians, Sydney 1964, s. 189-198; A. R. Radcliffe-Brown, Structure and Function in Primitive Society, London 1952, s. 117-132; T. G. H. S t r e h 1 o w, Geography and the Totemie Landscape in Central Australia; A Func-tional Study, [w:] R. M. & C. H. Berndt [eds.] Aboriginal Man in Australia, Sydney 1964, s. 92-140.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ScannedImage 108 112 Rozdział III. Totemiczna struktura społeczna konik polny w znanej bajce, wyśmie
ScannedImage 96 100 Rozdział III. Totemiczna struktura społeczna większość mieszkańców danego terenu
81732 ScannedImage 98 102 Rozdział III. Totemiczna struktura społeczna Przy bliższym zbadaniu są to
ScannedImage 104 108 Rozdział III. Totemiczna struktura społeczna wiedział do brązowego: „Ja jestem
ScannedImage 110 114 Rozdział III. Totemiczna struktura społeczna który miał być przodkiem — gąsieni
54335 ScannedImage 94 98 Rozdział III. Totemiczna struktura społeczna „ciało, mięso”, np. Tumung u B
ScannedImage 102 106 Rozdział IIL Totemiczna struktura społeczna matrylineamie. Dlatego nawet w waru

więcej podobnych podstron