Lekcja anatomii tir Tuipa R«mbrandta 287
równocześnie między stół i ścianę. Natomiast widok w dal przez lewe okno wskazuję na zdumiewający postęp. Widzimy tylko gałęzie drzew ze zwisającymi gronami w dotykalnej bliskości. Ich korony są obcięte przez ramy okien, a między nimi nie ma niczego, tylko jasne powietrze. Nie trzeba więc już było dalekich gór i miast, by symbolicznie pokazać nieskończoną przestrzeń jako powłokę pierwszoplanowych postaci: samo niebo bowiem jest tu już pojęte, jako nie kończący się obszar powietrza*' 87.
18. LEKCJA ANATOMII OH TULPA REMBRANOTA
„Wedle przyjętego szacunku — data urodzenia jest. jak wiadomo sporna — Rembrandt liczył nie więcej jak 26 lat, gdy stworzył Lekcję anatomii dr Tuipa, znajdującą się obecnie w Mauritshuis w Hadze. Nie potrzeba było ani sygnatury mistrza, ani daty (1632) pod obrazem, by ustalić jego autentyczność, bo już w dniach swego powstania obudził on najwyższe zainteresowanie. Był to nareszcie obraz, który dla ówczesnego społeczeństwa Amsterdamu, o ile interesowało się ono sztuką, zdawał się zawierać wszystko to właśnie, czego wówczas żądano od tak narodowego gatunku sztuki, jak portret zbiorowy)...] Temat Lekcji anatomii dr Tuipa można opisać krótko: renomowany operator dr Tulp, jako profesor, demonstruje siedmiu kolegom chirurgom mięśnie przedramienia męskich zwłok leżących na stole operacyjnym i ma przy tym wykład. Już to samo oznacza)...], że ten obraz posiada wewnętrzną jedność. Popatrzmy teraz, jak została ona przeprowadzona w obrazie. Profesor, który trzymając w prawej ręce instrument uchwycił odpowiedni muskuł, podkreśla wypowiedź odpowiednim gestem ręki lewej i patrzy przy tym)...] nie na demonstrowany obiekt, lecz na grupę słuchaczy: wchodzi więc z nią w bezpośredni i chwilowy kontakt psychiczny. Słuchacze podporządkowują mu się z uwagą, ale każdy inaczej: łączy ich wspólne psychiczne napięcie, ujawnia się ono jednak u każdego
« Ibid., n. 142 - 144.