SDC13918
Teoria wbił twórcze}
pierwszoplanowe i wciąż aktualno dla każdego badacza -humanisty, a stanowisko Riegia w tej dyscyplinie wywarło decydujący ' wpływ na późniejsze praca z tego zakresu. Materiał więc. jaki zgromadziłem wokół dyskusji o Rieglu i jego teorii, porządkują tutaj w dwóch działach: najpierw podają różno omówienia i wyjaśnienia, jakie gromadzono wokół Heglowskich definicji woli twórczej oraz wokół łączących sit* z nimi tak zwanych pojęć podstawowych, używanych przez Riegia, w drugim skupiam głosy krytyczne. Oczywiście poprawne rozdzielenie przytaczanych wypowiedzi wedle tego schematu nie jest całkowicie możliwe, gdyż i nawet zwolennicy Riegia. interpretujący tylko jego pojęcia, często na marginesie wypowiadają krytyczne uwagi, a znów przeciwnicy albo przyjmują część Heglowskich określeń i konstatacji, albo je krytycznie modyfikują. Tym niemniej — jak sądzę — układ mój jaśniej pozwoli na ukazanie całej problematyki w tak zorganizowanym ujęciu.
DEńinCJR POJgClA WOLI TWOnCZEJ I POJK6 Ś*ODSTAWOWVCIl
Wydaje się na wstępie rzeczą celową zebranie, choćby w telegraficznym skrócie, wypunktowanych przeze mnie w poprzednich I ustępach najważniejszych elementów Heglowskich określeń woli I twórczej i złączonych z nimi jego „podstawowych pojęć”. Pol j pierwsze nosicielem woli twórczej nie są raczej jednostki, lecz I > posiada ona chartikt^r ponadłndywidualny. posiada powszechną I doniosłość dla twórczej danego okresu dziejowego l tym samym winna być oceniana zawsze pozytywnie. Jej charakter ponadindy-widualny wynika stąd. że jest dlą każdego okresu jednolita iwy-..raźnie zdeten^nowana popncdnlinrozwojem sztuki. Rozwój ten nłH_.tlujnnćzyć zmiany są "głównym przedmiotem
badań Riegia. Zmiany te dokonują się_i_ winny l>yć oceniane 1 opisywane w sferze zmian formy dzieł sztuki, ponieważ obja-wtofrsTę w struktura* tyćh dziel. Kle chodzi tu o zewnętrzne elementy szczegółów formalnych, ale o wewnętrzne zmiany struktury. Riegiowi chodzi o zmiany w podstawowych kategoriach ujmowania formy, a więc -7 jak sądzi — przede wszystkim
w stosunku przedmiotu wyobrażanego do przestrzeni, na tle której on występuje. Są to podstawowe pojęcia Riegia. wydedukór wone / opisu działania dwóch głównych naszych zmysłów — dotyku i wzroku — przy pomocy których odbieramy mlormadc
0 świecić zewnętrznym — zarówno o poszczególnych przedmiotach jednostkowych' (Indywiduach materialnych), jak i o otaczają1! je przestrzeni. Celem działań an?aiaczpvćh..rae imn..wcale £ifikH0 (które;dlatego nie może być miernikiem wartości artystycznych) Jecz^łaitaie ujawnienie, w dziele sztuki jego stosunku
_do wspomnianych, kategorii ni-1fll wierzył, żc sto
sunek ton jest jednokierunkowy, to znaczy, że rozwój jego przebiega od ujęć izolujących formy poszczególnych przedmiotów ku ujęciom łączącym coraz wyraźniej przedmiot z otaczającą go przestrzenią nieskończoną. Rozwój ten uważał więc za swoisty postąp _ (zgodnie z wiarą pozytywistyczną w postęp ludzkości). ^’ ktńrRpo mntnrpifl u-iaanL. mponiatoca się wola twórca. Riegl —"jako pozytywista — nie chce dociekać żróJel meiafc zycznych woli twórczej, ale stwierdza, rej ej rozwój biagnie rów^ nołegle i zgodnie z wolą ^ń^ufacych'' Jcultory,
takich Jnk-lfterafuru, "fliozóTia, prawa, rdigia ttd. Suma tych różnych „woli’' każdego cmsu Mogłaby hyć nazwónn „styFatopo- ! glądćm" ’ ŁegtTcjiSsu 1 badania i«tukl winny tyć „uzgodnione** z badaniami innych dziedzin kultury,
Tak najógófiuej przedśiawnają“^1T3czpo^rednie J najważniejsze — Jak sądzę — sformułowania Riegia. W pierwszym i najbliższym Rieglowi okresie podnoszono przede wszystkim najbardziej rzucające się w oczy konsekwencje tych twierdzeń- Tak Max Dvofak W swym nekrologu Riegiam zwraca uwagę prttde wszystkim na konsekwencje wprowadzeniu pojęcia woli twórczej dla „teorii upadków" sztuki, a także na rozpatrywanie dzieł sztuki od strony ich formy przy pomocy stworzonych przez Riegia „pojęć podstawowych". Badacza polscy podkreślali ponudindywjdunl-ny charakter woli twórczej; Riegi „chce wytłumaczyć geneaj
1 rozwój sztuki za pomocą motywów estetycznych. Styl Jest dla
7*
PmUl pnynH O.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Scan0027 3.2 Elementy logiki pierwszego rzędu 35 • f Q (x) — dla każdego x spełnia
SDC13917 96 Teoria woli twórczej równo ją. jak i związane z nią w metodyce Riegla tak zwane pojęcia
SDC13917 96 Teoria woli twórczej równo ją. jak i związane z nią w metodyce Riegla tak zwane pojęcia
więcej podobnych podstron