skanuj0007

212

cji, stała się rodzajem konstruktywnej krytyki podstawowych błędów leninowsko-stalinowskiego marksizmu.

Jeśli teatr absurdu na Zachodzie zajmował się problemem nie-przenikliwości świata, samotności i zagp.dkowości natury ludzkiej, to środowoeuropejscy pisarze pokazywali przede wszystkim uderzający, skandaliczną wręcz absurdalność stosunków politycznych w ich świecie, w którym istniał wyraźny kontrast między tym, czym powinna być rzeczywistość w zgodzie z ideologicznymi dogmatami i obiecankami władców — a tym, co można było stwierdzić w codziennym doświadczeniu. A wtedy okazywało się na przykład, że koncept tajnej policji zawiera w sobie samym założenie je) końca, że fikcją wyłącznie jest twierdzenie, jakoby władze reprezentowały interesy najuboższych, gdyż w rzeczywistości władze żyją w luksu sie, a dla najuboższych i najsłabszych mają nagą przemoc (co tak trafnie udowodnił Mrożek w Na pełnym morzu), że absurdalne zarządzenia państwowe mogą zawładnąć prywatnym życiem zwykłego obywatela (jak mieszkaniem Piotra Ohey’a) itp. Ten absurd nie rodził się z praw logiki snów, jak w poetyckich alegoriach Ionesco, ale był najbardziej zwięzłym zdaniem sprawy z tego, co działo się na co dzień.

Lecz — i to daje tym dramatom rangę wyższych od zwykłych politycznych polemik oraz jest źródłem ich uniwersalnych znaczeń pod powierzchnią politycznej satyry pojawia się w nich to samo, co w teatrze absurdu na Zachodzie, zainteresowanie naturą ludzkiej kondycji. Weźmy choćby krótką i błyskotliwą sztukę Zabawa. Pojawiają się w niej trzej mężczyźni, którzy uwierzyli, że zostali zaproszeni na zabawę lub jakąś inną uroczystość, może ślub albo pogrzeb — a tymczasem nic się nie dzieje. Cel politycznej satyry nie wymaga poważniejszej eksplikacji — tak wiele mówiono o dobrobycie i szczęściu, obiecywanym przez „partię” (w oryginale dodatkowa gra słów: The Party — tytuł sztuki Mrożka, „party” — partia) i nic takiego nie nastąpiło. Ale Zabawa pokazuje też bardziej ogólny obraz ludzkiego życia, ja! ^: norównać można z Czekając na Godota. U Becketta nie dochodzi do spotkania dwóch mężczyzn /. tym, który obiecał, że przyjdzie na pewno. U Mrożka nieprawdziwe okazuje się zaproszenie na zabawę, niespełniona pozostaje obietnica dobrej rozrywki. Lecz sztuka Mrożka zawiera także uderzający obraz pewnej uniwersalnej prawdy o człowieku, którzy przyszedł na świat z określonymi oczekiwaniami, który sądził, że czeka go coś wyjątkowego, jakieś szczególne święto, a — w rzeczywistości — został pozostawiony samemu sobie w obliczu narastającej pewności, że u kr. drogi czeka go jedynie poczucie pustki. Mówiono mi, że kiedy Czekając nt Godota wystawiano w Polsce po raz pierwszy w lalach pięćdziesiątych, widzowie odebrali ten dramat jako sztukę polityczną, traktującą o daremnych oczekiwaniach i niespełnionych obietnicach. I na odwrót: Zabawa została przyjęta na Zachodzie jako alegoria ludzkiego losu, egzystencjalny czy też Heideggerowski obraz czło wieka „wrzuconego w byt”. Wydaje mi się jednak, że również dla samego Mrożka egzystencjalny motyw Heideggerowskiego Gewor-jensein i oczekiwania na pozornie nieznany, choć ostatecznie wszystkim dobrze wiadomy kres (śmierć), stanowi istotny wątek dramatu.

Albo weźmy jednoaktówkę Striptease, w której be. trudu dostrzec można analogie z wczesnymi sztukami pantomimicznymi Be-cketta Akt bez słów Ii Akt bez słów II. W sztuce Mrożka dwaj panowie zostali w nagły i zagadkowy sposób wyrwani ze swojej codziennej egzystencji i zamknięci w pokoju, w którym olbrzymia ręka stopniowo odbiera im kolejne części garderoby. Panowie reagują na rozkazy ręki odmiennie — jeden z nich jest przez cały czas aktywny, drugi — zupełnie bierny (przypominają dlatego Vladimira i Estrago-na z Czekając na Godota). Różnica w charakterach wpływa także na niezgodę co do istoty ludzkiej wolności. A kiedy ręka już założyła obu kajdanki i na głowy kaptury, dwaj panowie zostają wyprowadzeni przez inną rękę w czerwonej rękawiczce przypuszczalnie na egzekucję. Polityczna wykładnia tej jednoaktówki wydaje się aż nazbyt oczywista. Lecz na bardziej uniwersalnej, „metafizycznej” płaszczyźnie znajdujemy się bardzo blisko Aktu bez słów /, w którym także widzimy człowieka wrzuconego, czy wepchanego na scenę bardzo Heideggerowskim gestem, a potem torturowanego przez uciekającą przed nim butelkę z wodą (analogiczną w swej funkcji do Mrożkowej ręki). Człowiek ten odzyskuje wreszcie spokój w całkowitej bezczynności i bezruchu. W drugim i Aktów b*. z słów widzimy z kolei dwie postacie, które przebywają zwykłe etapy codziennej rutyny: wstają, ubierają się, wychodzą z domu, wracają wieczorem, rozbierają się i wpełzają do worków, jakie zastępują im mieszkań Jeden z nich jest pełen animuszu i energii, drugi — niechlujny, powolny i niepozbierany. Koniec przybiera jednak dla obu tę samą po stać, gdyż różnice w zachowaniu nie wpływają w żaden sposób na ich ostateczny los.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
skanuj0007 212 cji, stała się rodzajem konstruktywnej krytyki podstawowych błędów łeninowsko-stalino
skanuj0011 (212) L_ Przepis: „W razie brakuedmiennej umowy, przyjmującemu zamówienie należy się wyna
skanuj0011 (212) L_ Przepis: „W razie brakuedmiennej umowy, przyjmującemu zamówienie należy się wyna
Już przed 1939 rokiem pierwsza wojna światowa stała się więc w regionie rodzajem przydługi
20779 skanuj0088 (30) 184 za - wdowa stała się panną młodą. Artystka pokazała za pomocą środków tech
Stal dzięki licznym zaletom stała się dzisiaj najczęściej stosowanym materiałem konstrukcyjnym. Wpra
12424 skanuj0016 Coraz częściej słyszy się głosy, że szkoła stała się areną tzw. „wyścigu szczurów”.
DSC04185 obrazów wizualnych jako wszechwładnych sił i do angażowania się w ten rodzaj ikonoklastyczn
71328 skanuj0061 (53) nych uzyskuje się zmniejszenie ciężaru konstrukcji nawet do 50%, m.in. dzięki

więcej podobnych podstron