spermatogeneza1

Fot. 1.10. Przekrój poprzeczny przez kanalik prosty jądra myszy, n — nabłonek kanalika, p — plemniki, t — tkanka łączna międzykanalikowa; x600 (fot. Cz. Jura)

KOMÓRKI PŁCIOWE

U osobników dojrzałych płciowo komórki płciowe zróżnicowane są na: spermatogo-nia, spermatocyty 1 rzędu, sperniatocyty II rzędu, spermatydy i plemniki. Podczas całego procesu spermatogenezy komórki płciowe ściśle związane są z komórkami Sertolego. Powierzchnie boczne i szczytowe tych komórek tworzą głębokie wnęki,; w których osadzone są komórki płciowe. Najbliżej podstawy komórek Sertolego, w bezpośrednim kontakcie z błoną podstawną, zlokalizowane są spermatogonia.

W miarę dojrzewania komórki płciowe przemieszczają się w kierunku światła ; kanalika, w związku z tym powyżej spermatogoniów obserwuje się kolejne stadia różni-cujących się komórek płciowych, tj. spermatocyty I rzędu, spermatocyty II rzędu, sperma tydy i wreszcie plemniki, których główki zanurzone są w zagłębieniach szczytowych części komórek Sertolego. Związek między komórkami płciowymi i komórkami Sertolego w nabłonku plemnikotwórczym przedstawia rycina 1.23.

KOMÓRKI SERTOLEGO

Komórki Sertolego, opisane po raz pierwszy w 1865 r. przez włoskiego fizjologa E. Sertolego, osadzone są na błonie podstawnej i zwrócone przeciwnymi biegunami w kie-, runku światła kanalika plemnikotwórczego. W jądrze szczura znajduje się 20-40 xl0⁶komórek Sertolego. Komórki te odgrywają kluczową rolę w dojrzewaniu komórek płciowych: 1) służą do icli odżywiania, dostarczając substancji pokarmowych przez sekrecję licznych białek, substratów energetycznych, czynników wzrostowych i cytokin; 2) stanowią dla nich mechaniczną podporę; 3) aktywnie uczestniczą w ruchu różnicujących się komórek płciowych podczas ich przemieszczania się w kierunku światła

pozna spermatyda odrzucająca zbędną cytoplazmę

mostkiem cytoplazmatycznym

Ryc. 1.23. Fragment nabłonka plemnikotwórczego w jądrze ssaka. Kolejno powstają ze spermatogo-niów: spermatocyty I rzędu, spermatocyty n rzędu połączone mostkiem cytoplazmatycznym; wczesne spermatydy z tworzącą się wicią, późne spermatydy odrzucające zbędną cytoplazmę; ciała resztkowe fagocytowane przez komórki Sertolego. Światło kanalika plemnikotwórczego oznaczono gwiazdką

kanalika; 4) są odpowiedzialne za uwalnianie plemników z nabłonka plemnikotwórczego w procesie zwanym spermiaeją (zob. rozdz. 1.2.1.23. Etapy spermatogenezy); 5) fagocytują degenerujące komórki płciowe i służą do resorpcji ciał resztkowych (ryc. 1.23); 6) zawierają receptory testosteronu i hormonu dojrzewania pęcherzyków jajnikowych (FSH), czynników, które są głównymi regulatorami spermatogenezy.

Pod wpływem FSH (zob. rozdz. 1.2.2.5. Hormonalna regulacja spermatogenezy u ssaków) syntetyzowane jest w komórkach Sertolego specyficzne białko, zwane ABP (ang. Androgen Binding Protein). Białko to tworzy z androgenami (męskimi hormonami płciowymi) kompleks, który wydzielany jest do światła kanalika plemnikotwórczego i razem z plemnikami transportowany do najądrza. Obecność androgenów w najądrzu jest niezbędna do ostatecznego dojrzewania plemników, a także do stymulacji sekrecyjnej aktywności komórek nabłonka przewodu najądrza.

1.2.1.2.2. Prespermatogeneza

Plemniki zwierząt, podobnie jak komórki jajowe, pochodzą z komórek prapiciowych, które powstają bardzo wcześnie w rozwoju zarodkowym z niewielkiej populacji komórek epiblastu (epidermy zarodkowej). Komórki praplciowe migrują następnie do zawiązków gonad, gdzie w przypadku zarodka pici męskiej tworzą wraz z komórkami