WA30850 II109 NARZEDZIA ROLNICZE053 I djvu

50 J. FALKOWSKI [162]

siejszej ściśle rozumowej i teoretycznej hipotezie, niebiorącej zupełnie pod uwagę praktycznego zastosowania kija do kopania. Kij ten do dziś dnia będący w użyciu, używany jest w ten sposób, że wykonuje się nim ruch raczej z góry w dół prawie pionowo \ Go do powstania zaś kopaczki wydaje się o wiele słuszniejszy pogląd który objaśnia jej genezę w ten sposób, że początkowo ostrzem był kamień, róg renifera lub jelenia, albo też kawałek drzewa, a rękojeść zastępowało ramię ludzkie. Stopniem wyższym była właściwa kopaczka, w której ramię zostało zastąpione rękojeścią z przymoco-wanem do niej ostrzem ². Przez powiększenie zaś takiej kopaczki i dodanie rękojeści powstało radło rylcowe. Z czasem część robocza z osadzonym na niej lemieszem połączyła się z rękojeścią w jedną całość jak wyżej w omówionych radłaeh typu rylcowego, europejskich, egipskich i in.

Co do ustosunkowania się obydwu typów i ich ewolucyjnego rozwoju, taki ogólny obraz dał nam jedynie Nopcsa ³. Jednak jego graficzne przedstawienie rozwoju ewolucyjnego, nawet w porównaniu z jego własnym tekstem jest nieścisłe i niekompletne. Mianowicie, omawiając powstanie poszczególnych typów, ustala miejsce powstania dla typu rylcowego z prostym grządzielem w Egipcie i Turkestanie, zaś dla typu płozowego z wygiętym grządzielem w Babilonii. Ustawiając szeregi rozwojowe dla obydwóch typów, w szeregu pierwszym uwzględnia narzędzia najstarsze⁴, zaś w szeregu drugim pomija zupełnie narzędzia tego właśnie obszaru, z którego typ ten wywodzi i nie umieszcza ich nietylko na tablicy, ale nie opisuje ich nawet w tekście. Jak przy omawianiu narzędzi tego obszaru zauważyliśmy, są one właśnie bardzo ciekawe ze względu na połączenie w sobie pierwiastków obydwóch typów, rylca z wygiętym grządzielem. Wskutek tego szereg ten posiada bardzo dużą lukę, ponieważ narzędzie, które umieszczone jest w tym szeregu jako najstarsze (II F 1, por. tablicę, Nopcsa) jest pochodzenia europejskiego, w dodatku jest ono prawdopodobnie narzędziem ręcznem, podobnem do występujących w Grecyi (ryc. 19), Italii i Hiszpanii (ryc. 14 i 23); badając więc dokładnie tablicę, odnosi się wrażenie, że typ ten za-

¹ N. p. Rutiraeyer, Ur-Ethnographie 264 ryc. 130.

² Got ze, Hacke; Europa, w Eberta Reallex. d. Vorgesch. V. 13.

* Nopcsa, Zur Genese d. primitiven Pflugtypen 239.

⁴ Pomijając niektóre radia charakterystyczne dla Egiptu.

http://rcin.org.pl