zagadnienia egzaminacyjne z teorii literatury (54)

ólO______Xcmai: .Refle.ksję_nad powieidąji wyjji^iiX£lU£«U3ayk<»^wt.

Tcsniuem powieść w języku polskim ożnEcpmy Anielką ^ęmę^rćjóiuiiri-j prozy narracyjnej. Dawniej od schyłki: Formę tę nazywano zazwyczaj ^omaoseu?’ nzajjcząjąc te jednak początkowo rowTDef iitwory

- - ^:vvdcrszowaucv—Powieść-^r Baromiast-Gcimosła-się -wówczas do- -różnych' rodzajów- wypowiedzi ustnych-ześ w dobie- oświecenia- tai^ dó krótkich fonii narracyjnych. ........

1) OD XiT wjeko we /Francji - romansami nazywano diuzszc opowieści oryginalne o niezwykłych i fantastycznych przygodach zwłaszcza osadzone w starożytności i pisane wierszem ale nie śpiewane lecz recytowane a oć. schyłku XIH wieku opowieści takie pisane prozą. ^r?=ss**

1) W Hiszpanii „romans’’ to początkowo rozmaite urwoty pieśniowe od wieku XIV krótkie poematy lityczno - epickie o tematyce rycerskiej zaś w wiekach. XVI- XVTI także dworskiej sielankowej i satyrycznej

3) W Niemczech cd XV7I wieku pod wpływem francuskim zapanował tennin „Roman” w znaczeniu szerokim

-nic-załeżnym cd lasad-eudeww-świata-pFzedstawiouesiO;—-------r

4) W Rosji upowszechnił się "roman" wypierając dawniejsze określanie powiesf dziś stosowane do średniej

prozaicznej .donny narracyjnej nawet dość obszernej którą u nas zaiiczono by do powieści. W.' pismiemicfwie polskim w pierwszej połowie XIX wieku „powieść" srapoiowo. zasnuję .^romans” która; rp. nazwa znaidujs.zastosowanie raczej w użyciu potocznym dlapfoo wieści o tematyce miłosnej. __

iune.-jbazwy :powieści^w to „historia” - zwłaszcza gdy chciano uwierzytelnić autentyczność fabuły oraz .^opowiadanie” czysto dla form.mniej szych zwłaszcza imitujących wypowiedzi ustne.

Terminologiczne zagmatwanie p[przyczynilo się z pewnością do rozbieżności poglądów na historyczne granice i zasięg gatunku powieściowego.

*K. Markiewicz Teorie powieści za granicą ^aM,Głowiński Od.dokumentu do wyznania o powieści w pierwszej osobie

Zwrot ku najracji w pierwszej osobie jest jedna z najistotniejszych oznak świadczących o przemianach jakie zachodziły w obrębie prozy' pod koniec XJX wieku On także stanowi sygnał zmienionego stosunku do najbliższej tradycji w powieści realistycznej bowiem opowiadanie w pierwszej osobie było zjawiskiem sporadycznym marginesowym. Dlaczego zaczęto rozpatrywać powieści pisane w pierwszej osobie i całe. to-

,2jąv/isko?

Klasyczna powieść pisaua w trzeciej osobie nie sytuowała przedmiotu reiacji wobec takiego punkcu .odniesieńią.. -jakim-była-postać-opa władającego.- 7r tcrracji jej-świarfcybzuatunrrzeczy świateur uogótiiónyni' minitrże na • fabułę składały się codzienne doświadczenia jednostkowych bohaterów. Inaczej pod rym względem dzieje się w powieści w pierwszej osobie: akr wypowiadania nic może w niej zostać całkowicie przemilczany przedmiot opowieści zaś nawet gdy w tym zakresie mc obowiązuje konsekwencja jest ukazywany z perspektywy ■konkremegó"narratora a wtęć~óń" staje Tmlniara. wśzysUuegór^poy/bści w trzeciej osobie pizcstrzćganis ~ zasady punktu widzenia jest sprawą wyboru w powieści w pierwszej osobie stanowi konieczność.

Z czasom narracja w pierwszej osobie obejmowała teren od dokumentu do wyznania od prostego zapisu do manifestu postaw pokolenia.

W powieści w pierwszej osobie ogromną rolę gra jak wiemy- miznetyzm formalny a więc najczęściej swojego rodzaju stylizacja ua nie - literaturę. Jest to zrozumiałe gdyż w tak kształtowanej prozie sam moment wypowiadania jest nieustannie widoczny musi wiec rnieć swoje motywacje. Charakter tych odwołań stał s;c dla Beri:la Rombarga autora najbardziej gruntownej podsumowującej dotychczas badania książki aa ten temat ■podstawą do podziału tego typu powieści na trzy główne odmiany: powieść - pamiętnik powieść - dziennik i powieść w Ustach.

Bohater w powieści - dziennika miał się upociaomac do bohatera „zwykłej⁷' powieści miał być „żywym człowiekiem” tzn. jego działania i doznania musiały mieć intersubiektywne zrozumiałe- motywacje. Nic mógł występować tylko jako.kreator świata powieściowego musiał być określony w ten sposób by jego relacja była. zawsze racjonalnie wytiumac/nlna. Także wiec i rataj ujawnia się kompromis narracji dziennikowej' z tradycyjnymi formami powieści.

Tć właściwości bohatera - narratora wystąpią jeszcze wyraziściej w powieści - pamiętniku. Jest to yrozumiale skoro czas pisania jest tez z natury rzeczy hardziej oddalony od czasu reiacjonowanych zdarzeń. W powieści dzienniku pseudoautor relacjonuje zdatzenja w toki ich stawania się z dnie na dzień w powieści - pamiętniku -