10575 ScannedImage 27

legionów na Wschodzie. Oznaczało to, że najwyższa władza nad Azją Mniejszą i Egiptem spoczywała nominalnie w jego ręku, a nad Syrią, Arabią Północną i być może nad Armenią władza ta była faktyczna. W ten sposób Palmyra stała się zwierzchniczką Azji Zachodniej. W cztery lata później (266-267) Odajnat i jego najstarszy syn zostali zdradziecko i skrycie zamordowani w Hims (Emesa), prawdopodobnie na skutek podżegań ze strony Bzymu, który podejrzewał ich o niewierność.

Piękna i ambitna wdowa po Odajnacie, Zenobia (aramejskie Bat-Zabbaj, arab. az-Zabba’ lub Zajnab), okazała się godną następczynią. Eządząc w imieniu swego młodego syna Wahb-Allata (dar al-Lat, greckie Athenodorus) przywłaszczyła sobie bezpodstawnie tytuł Królowej Wschodu i przez pewien czas stawiała czoło rzymskiemu imperium. Z męską energią rozszerzyła granice swego królestwa włączając Egipt i dużą część Azji Mniejszej, skąd rzymskie garnizony w r. 270 zostały wycofane daleko aż po Ankarę (Ancyra). Nawet w Chalcedonie, naprzeciw Bizancjum, dokonano zamachu wojskowego w celu ustanowienia tam jej panowania. Zwycięskie oddziały królowej zajęły w tym samym roku Aleksandrię (al-Iskandarija), drugie miasto imperium, a jej niepełnoletni syn, który został potem ogłoszony królem Egiptu, bił monety, na których nie było już głowy Aureliana. Sukcesy swoje na polu bitwy zawdzięczała Zenobia głównie dwom palmyreńskim generałom, Zabbajowi i Zabdzie.

Ostatecznie Aurełian zajął się sam tą sprawą. W następujących po sobie bitwach pod Antiochią, blisko Hims, pokonał Zabda i wiosną 272 r. wkroczył do Palmyry. Dumna arabska królowa uciekła z rozpaczy na szybkim dromaderze na pustynię, lecz została ostatecznie pojmana w niewolę i przyprowadzona na złotym łańcuchu przed rydwan zwycięzcy dla uświetnienia jego triumfalnego wkroczenia do Bzymu. W drodze powrotnej do swej stolicy Aurełian został poinformowany o powstaniu w Pałmyrze i dlatego szybko wrócił do tego miasta i zniszczył jego mury. Ornamenty wspaniałej świątyni Słońca (Bel) przetransportował do nowego sanktuarium, które zbudował w Bzymie dla boga-słońca ze Wschodu, na pamiątkę swego znakomitego zwycięstwa. Miasto zostało zburzone i w takim stanie przetrwało do obecnych czasów. Tak zakończyła się wspaniała, błyskotliwa kariera Palmyry.

Palmyreńska kultura była ciekawą mieszaniną greckich, syryjskich i par-tyjskich (irańskich) elementów. Ma to znaczenie nie tylko jako zagadnienie kształtowania się kultury, lecz tak jak w wypadku kultury nabatejskiej, którą już poznaliśmy, może służyć za ilustrację osiągnięć kulturalnych, do których są zdolni Arabowie pustyni, kiedy nadarzają się odpowiednie i sprzyjające okoliczności. Pałmyreńczycy pochodzili z grupy arabskiej, o czym świadczą ich imiona i często występujące arabskie słowa w ich aramejskich napisach. Język, którym mówili, był dialektem zachodnioaramejskim, podobnym do na-batejskiego i aramejskiego z Egiptu. Ich religia miała wybitne cechy solame (kultu słońca), które charakteryzowały wierzema Arabów północnych. Na czele ich panteonu stał Bel pochodzenia babilońskiego. W inskrypcjach wotywnych w Pałmyrze występuje Baal Szamin (pan niebios) i przeszło 20 innych imion bóstw.

Wraz z upadkiem efemerycznego królestwa Palmyry handel lądowy zaczął szukać i znalazł inne szlaki. Busra (Bostra) w Hawranie oraz inne ghassanidzkie miasta stały się spadkobiercami pustynnego miasta, takjak ono samo było kiedyś spadkobiercą Pefcry.

GHASSANIDZI

Ghassanidzi wywodzą swój rodowód od starożytnego szczepu (na czele tego szczepu stał ^rjLmr Muzająija’ ibn 'JLmir Ma’ as-Sama’) południowoarabskiego, który rzekomo miał uciec do Hawranu²² i al-Balqa’, z Jemenu pod koniec III w. n. e., w czasie zniszczenia tamy w Ma’rib. Gafna, syn 'Amra, jest uważany za założyciela dynastii Ghassanidów. Abu al-Fida’²³ pisze, że dynastia ta miała 31 władców, Hamza al-Isfahani²⁴ mówi o 32, a al-Mas'udi“ i Ibn Qutajba“ tylko o 11. Liczby te wskazują, jak niejasna pozostała dla kronikarzy arabskich historia Dżafnidów.

Ten szczep jemeński wyparł Sałih, pierwszych Arabów, którzy założyli królestwo w Syrii i osiedli w rejonie na południowy wschód od Damaszku, na północnym krańcu wielkiego szlaku transportowego, który łączył Ma’rib z Damaszkiem. Z biegiem czasu banu Gassam przyjęli chrześcijaństwo i zasymilowali się w środowisku syryjskim przyjmując aramejski język Syrii; nie zapomnieli jednak swego ojczystego języka arabskiego. Podobnie jak inne szczepy arabskie na obszarze Żyznego Półksiężyca, Ghassanidzi stali się ludem mówiącym dwoma językami. Pod koniec Y w. znaleźli się oni w sferze wpływów politycznych Bizancjum i odgrywali rolę państwa buforowego, któTego zadaniem było powstrzymanie naporu hord bednińskich; spełniali podobną rolę, jaką do niedawna pod rządami Brytyjczyków spełniała Transjordania. Znajdując się w bezpośrednim zasięgu bizantyjskiego imperium Ghassanidzi przyjęli taką formę chrześcijaństwa, która, mimo że była lokalną odmianą mono-fizytyzmu, zgadzała się z ich politycznymi interesami. Początkowo ich stolicą był ruchomy obóz, później przenieśli go. na stałe do al-Gabija w Gawlan (Gaula-nitis), a przez pewien czas mieścił się w Gillią²⁷.

KRÓLESTWO SYRYJSKO-ARABSKIE I JEGO SZCZYTOWY ROZWÓJ

Królestwo ghassanidzkie, podobnie jak rywalizujące z nim i pokrewne mu w ał-Hirze królestwo Lachmidów, osiągnęło swe największe znaczenie w YIw. W tym wieku al-Haritll ibn Gabala Ghassanida (około 529-569) i ał-Mundir III

“ Asyr. Hamana (por. Lnckenbill, t. X, §§672, 821) bibl. Basan, klasyczny Auranitis. " Ta’rib, t. I, Constantinople 1286, s. 76 n.

** Op. eit., s. 115-122.

“ Muruj, t. III, a. 217-221.

** Ał-Ma'arif, wyd. F. Wu&tenfełd, Gottingen 1850, s. 314-316.

” Patrz L. Caetani, Annali deU'Islam, t. III, Milano 1910, a. 928.

67

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
w/w ubezpieczeń na życie. Oznacza to, że nie mogą być sprzedawane jako odrębny produkt, tak jak to
P1010325 wznak, obecnie przewrócił się na bok. Oznacza to, że postępował za rytmem księżyca, obracaj
WPROWADZENIE „Przywróćmy Pamięć" to projekt edukacyjny. Oznacza to, że będziecie pracować nad
wadzenia w błąd słuchacza. Czy oznacza to że naruszamy wtedy maksymę jakości? A kiedy na przekór ocz
wadzenia w błąd słuchacza. Czy oznacza to że naruszamy wtedy maksymę jakości? A kiedy na przekór ocz
TICGazy osłonowe □ Argon (Ar) jest gazem obojętnym. Oznacza to, że nie ulega utlenianiu i nie ma wpł
W sieci tego typu wszystkie komputery mogą się ze sobą komunikować na tych samych zasadach. Oznacza
Na wyższych uczelniach w Polsce dominuje następstwo pokoleń. Oznacza to, że pewne obszary badań, pew
Addytywność cyrkulacji Oznacza to, że gdybyśmy powierzchnię ograniczoną konturem C podzielili na
IMGt97 (3) Na wschodzie ugrupowanie to rozprzestrzeniło się ^ cały Siedmiogród i w ciągu okresu HaAl
Czas wojny rozgrywają się będąc na Polach wyrzucisz 2 oczka podczas ruchu, oznacza to, że
JIT - (dokładnie na czas). Oznacza to taką organizacją procesów wytwarzania, w której w fazie projek
58 59 (15) 53 I. Spostrzega:# i niebieskoczułe. Oczywiście nie oznacza to, ze czopki są wrażliwe tyl

więcej podobnych podstron