Rozdział 12
Osadnictwo wiejskie okresu wczesnopaństwowego nie było w Polsce przedmiotem [Oddzielnych, a tym bardziej długofalowych projektów badawczych. Opinii tej nie zmienia okoliczność, że każdego roku setki obiektów z osad otwartych są przedmiotem penetracji archeologów. Prace te w większości mają ratowniczy charakter, a tym samym ograniczają się do dokumentowania obiektów zagrożonych zniszczeniem wskutek intensywnych upraw rolnych. Umiarkowane iglnteresowanie osadami wiejskimi ma też inne przyczyny. W przeciwieństwie do ośrodków miejskich, gdzie formy i rodzaje przetrwałych w ziemi świadectw jncheologicznych są różnorodne oraz nieporównywalnie bogatsze ilościowo i jakościowo, na stanowiskach wiejskich rzadko dochodzi do odkryć spektakularnych. Kultura materialna ich mieszkańców przez wieki pozostawała bowiem jednolita i tradycyjna w swej formie.
Z racji rozproszenia w terenie, osady wiejskie są trudne do identyfikacji. O wielu, zlokalizowanych najczęściej na polach uprawnych, archeolodzy dowiadują się, gdy proces ich niszczenia dobiega końca. Na stanowiskach wiejskich z reguły brak też warstw ciągłych. Ich elementy wraz z zawartością kulturową zalegają najczęściej na złożu wtórnym - we współczesnej warstwie ziemi ornej. Jedynie obiekty głęboko wkopane w ziemię miały szansę przetrwania do naszych czasów. Inne, w tym budynki naziemne, podlegały nieuchronnym zniszczeniom, powodowanym przez cykliczne prace rolne, a zwłaszcza głęboką orkę. Zdarza się, że jedynym materialnym śladem osady są znajdowane na powierzchni terenu destrukty pochodzące ze zniszczonych obiektów. W przeciwieństwie do ośrodków typu miejskiego, w osadach wiejskich, zwłaszcza tych o obiektach rozproszonych, brak jest zwartej zabudowy. Tak więc częściej odsłaniane są pojedyncze obiekty, rzadziej ich układy przestrzenne; rozpoznanie tych ostatnich umożliwiają jedynie badania szerokoplaszczyznowe.
W Polsce, Inaczej niż w krajach zachodniej Europy, brak jest programów badań form osadnictwa wiejskiego w kontekście przeobrażeń, jakim podlegało ono w ciągu wieków1, stąd przedmiotem analiz są najczęściej wybrane elementy
Problematyce tej kategorii źródeł poświęcali uwagę w przeszłości tylko niektórzy autom Prace te mają najczęściej charakter pnyczynkarski i dotyczą ogólnych problemów badania wsi wczesnośredniowiecznych (np. Z. Rajewski 1957, W. Hcnsel 1964), Ich struktury (np. H. Szulc 1988) oraz wybranych aspektów badań