250 251

mdpy iiipu^rdin /nc

400 m ii.p.ni. odpowiednio co 20 i 100 m). Poziomice pomocnicze i uzupełniające wprowadza się na mapę tam. gdzie pozwalają one uszczegółowić rysunek rzeźby terenu, a więc na obszarach o niewielkich deniwelacjach, w miejscach, gdzie poziomice zasadnicze nie pokazują właściwego kształtu, rozmiaru lub wysokości względnej form. albo nachylenia stoków.

Znaki umowne służą do oznaczenia tych form rzeźby, których nie można pokazać za pomocą ; poziomic ze względu na znaczną stromość (np. wąwozy i urwiska) łub niewielki rozmiar | (małe kopce i doły skałki). Na obszarach skalistych - szczególnie w szczytowych paniach gór - przy dużych spadkach i niejednoznacznym przebiegu poziomic stosuje się rysunek ] skał (ryc. 7.16B).

Informacje o wysokościach bezwzględnych, zawarte w rysunku poziomicowym, uzupełniąją I punkty wysokościowe położone w charakterystycznych miejscach terenu, np. na kulminacjach wzniesień i skrzyżowaniach dróg, a także punkty bezwzględnego poziomu wody j umieszczone na brzegach deków i zbiorników wodnych.

Niezbędnym składnikiem treści map topograficznych są napisy. Należą do nich:

- nazwy własne obiektów, np. miejscowości, rzek i jezior, form orograficznych;

- skróty używane do rozróżnienia obiektów topograficznych przedstawionych takim samym znakiem umownym, np. budynek użyteczności publicznej: UM - urząd miasta, piek. -piekarnia, H - hotel;

- charakterystyki liczbowe - opisy wysokości bezwzględnych (np. szczytów), względnych I (skarp, nasypów; wykopów), ldlometraż i inne.

Szczegółowość przedstawienia treści jest bezpośrednio związana ze skalą. Mapa w skali 1:10 000 zawiera pełną treść ogólnogeograficzną, można ją zatem uważać za mapę o charak- I terze dokumentacyjnym. W mniejszych skalach następuje generalizacja treści, polegająca przede wszystkim na zmniejszeniu liczby przedstawianych obiektów i - w mniejszym. J stopniu - ograniczeniu zakresu treści. Widać to przy porównaniu najnowszych map cywilnych 1:10 000 i 1:50 000, których legendy różnią się niewiele pod względem liczby znaków - około 180 i 160 pozycji, chociaż pola powierzchni odpowiadających sobie na tych mapach obszarów pozostają w proporcji 25:1.

Na mapach w skalach największych, szczególnie 1:10 000, można oczekiwać przedsta-, i wienia treści z zachowaniem właściwych wielkości i kształtów przedmiotów terenowych, a także ich dokładnego położenia. Mniejsza skala uniemożliwia jednak całkowite zacho- j wanie indywidualnych cech obiektów, szczególnie o niewielkich rozmiarach. Jeśli nie zostaną /generalizowane ilościowo, czyli zredukowane, muszą być zastąpione znakami ■ umownymi o rozmiarach powiększonych w stosunku do rozmiarów rzeczywistych. Dotyczy to np. niewielkich budynków; obiektów gospodarczych, dróg i wąskich cieków. Użycie | niektórych znaków umownych często powoduje konieczność zmiany położenia innych

Hyc. 7.17. ZmiamwiełkoScitefen&tfzabudon&rycłinarnspie 1:50000(B) w stosunku do mapy I:10000(A); mapa 1.50 000 sostata powększona p^ookrotne

znaków, które z nimi sąsiadują, w celu zachowania właściwych relacji przestrzennych. Na przykład sygnatura drogi, zajmująca na mapie pas terenu znacznie szerszy niż sama droga, powoduje przesunięcie znaków sąsiadujących z nią budynków i obszarów zabudowanych, przydrożnych kapliczek, wykopów itd. Zdarza się, że utrzymanie właściwych relacji przestrzennych nie jest możliwe, co widać szczególnie wyraźnie w miastach, gdzie znaki ulic „pochłaniają" dużą część znajdujących się między nimi obszarów (ryc. 7.17).

Generalizacja treści, uwarunkowana skalą mapy, nie oddziale równomiernie na poszczególne kategorie treści, a nawet rodząje obiektów. Szczególnie szybko ulega jej rzeźba terenu, co wynika głównie z cięcia poziomicowego oraz niemożności pokazania małych form terenowych (ryc. 7.18). Wyraźnie zmienia się też obraz zabudowy, ponieważ szybkięj redukcji ulega liczba oznaczonych na mapie pojedynczych budynków - jako konsekwencja wprowadzenia nadrzędnej kategorii „teren zabudowany" lub na skutek wyboru tylko niektórych z nich. Stosunkowo dużą „odporność" na gencralizację wykazują koleje oraz drogi (z wyjątkiem gruntowych).

251