50225 S7304706

68 SPOŁECZNE POZNANIE

schematów jak waga szacunku ze strony pacjentów, mimo że ucierpieć może na tym prestiż wśród naukowców, ale ten może być mniej ważny niż pierwszy. Ludzie z niskim poziomem złożoności Ja nie posiadają takiego „bufoni", dlatego ich samoocenę często łatwo obniżyć przez negatywne wydarzenia.

Wysoka złożoność ja oznacza posiadanie wielu różnorodnych przekonań o samym sobie, z których jedne są bardziej podstawowe dla oceny własnej wartości niż inne.

2.3.1.3 Samoocena jako wypadkowa Ja realnego, idealnego oraz powinnościowego

By ocenić swoją wartość, porównujemy przekonanie o sobie ze społecznymi standardami odnoszącymi się do danej kategorii cech. Higgins (1990) sugeruje, że porównania te obejmują trzy kategorie Ja: Ja realne, Ja idealne oraz Ja powinnościowe. Ja realne odzwierciedla schematy oparte na obserwowaniu tego, co rzeczywiście sobą reprezentuję. Ja idealne jest zbiorem przekonań o tym, kim chciałbym być. Ja powinnościowe zaś dotyczy przekonań o tym, kim powinienem być. Jest to coś w rodzaju sumienia ukształtowanego pod wpływem normatywnych oczekiwań ze strony osób znaczących i społeczeństwa jako całości: „Powinnaś zdobyć dyplom; Powinnaś wyjść za mąż; Powinnaś mieć dzieci; Powinnaś...”. Rozbieżność między Ja realnym a Ja idealnym prowadzi do poczucia niezadowolenia z siebie, rozbieżność z Ja powinnościowym zaś powoduje lęk (Higgins, 1980). Higgins pisze, że jednym z tragicznych rezultatów rozbieżności Ja realnego ze standardami powinnościowymi „nadawanymi” przez innych („Musisz być szczupła; Musisz umieć kontrolować swoje pragnienia...”) jest anoreksja. Bulimia z kolei jest wynikiem rozbieżności Ja realnego ze standardami ideału („Mając tyle kalorii w żołądku, nie osiągnę pożądanego standardu urody...”).

ja realne odzwierciedla schematy oparte na obserwowaniu tego, co rzeczywiście sobą reprezentuję. )a idealne jest zbiorem przekonań o tym, kim chciałbym być. Ja powinnościowe z kolei dotyczy przekonań o tym, kim powinienem być.

2.3.1.4 Samoakceptacja

Większość badań i diagnoz psychologicznych zmierza do stwierdzenia, czy istnieją rozbieżności między Ja idealnym a realnym. Jeśli rozbieżność jest duża, wówczas traktuje się ją jako wskaźnik niskiej samoakceptacji. Jeśli Ja idealne jest bliskie realnemu lub się z nim pokrywa, wówczas mamy do czynienia z osobą o wysokim poziomie samoakceptacji. Ważne jest odnotowanie, że dana jednostka może mieć niezbyt wygórowane mniemanie o sobie, ale też nie ma wysokich aspiracji, w związku z czym jej Ja idealne jest bliskie realnemu. Możemy wówczas mówić o wysokiej samoakceptacji, podobnie jek wtedy gdy Ja pokrywa się z ideałem, przy założeniu wysokiego rzeczywistego mniemania o samym sobie.

oznacza stopień pokrywania się Ja realnego z Ja ideal-

2.3.2 Mit o „wyższości wysokiej samooceny"

2.3.2.1 Wysoka samoocena jako cnota

Badania nad samooceną w ciągu wielu lat ukształtowały dość spolaryzowany obraz konsekwencji posiadania wysokiej versus niskiej samooceny (Mischel, 1999). Osoby z wysoką samooceną - jak udowadniano - charakteryzują się aktywnością, mają otwarte umysły (i dlatego odnoszą sukcesy szkolne i zawodowe), wierzą w siebie i ufają innym, są nielękowe, optymistyczne, przyjazne i zadowolone. W przeciwieństwie do nich osoby z niską samooceną charakteryzują się pesymizmem, są lękowe i w związku z tym wycofują się z relacji z ludźmi, są społecznie nieakceptowane i nieustannie ponoszą porażki. Te charakterystyki - naturalnie - wzmacniają dany poziom samooceny na zasadzie błędnego koła. I tak osoby z wysoką samooceną - ponieważ funkcjonują w sposób kompetentny - są w stanie osiągać jeszcze więcej. Przecież obserwowanie efektów swoich skutecznych działań sprzyja wzmacnianiu wysokiej samooceny! Analogicznie jest z osobami o niskiej samoocenie: wierząc w swoją nieudolność, nie włączają się w aktywności pozwalające zachowywać się kompetentnie, a z kolei brak osiągnięć wzmacnia ich negatywne mniemanie o samych sobie.

Ostatnio zaczyna się pojawiać coraz więcej badań dowodzących, że ten portret doskonałości osób z wysoką samooceną jest fałszywy. Między innymi z tego powodu, że w analizach samooceny pomijano taką jej cechę jak adekwatność, czyli stopień zgodności oceny swojej wartości z obiektywnymi skutkami działań jednostki. Jeśli osoba istotnie kompetentna ma wysoką samoocenę, wówczas jej samoocena jest adekwatna. Z kolei student, który oburza się na profesora, mówiąc „Naprawdę nie rozumiem, dlaczego dostałem tylko czwórkę”, chociaż otrzymał informację o tym, co zrobił źle, demonstruje nieadekwatną samoocenę. Wysoka samoocena, która nie ma „pokrycia” w rzeczywistości, wzbudza silne poczucie zagrożenia, i... tu właśnie powstaje problem.

Adekwatność samooceny oznacza stopień zgodności oceny swojej wartości z obiektywnymi skutkami działań jednostki.

2.3.2.2 Wyzwanie cnocie wysokiej samooceny

Bushman i zespól (1998) prosili badanych o wypełnienie kwestionariusza, który zawierał takie stwierdzenia jak na przykład „Świat byłby znacznie lepszy, gdybym ja nim rządził”. Następnie uczestnicy mieli napisać esej, który oceniała inna osoba. Mogli zadawać jej elektrowstrząsy w trakcie gry komputerowej (niejako „goniąc” ją tymi szokami). Okazało się, że badani, którzy odpowiedzieli „Tak” na większość pytań podobnych do zacytowanego - czyli osoby z wysoką samooceną - wywoływali krańcowo silne wstrząsy u osoby, która ich esej skrytykowała słowami „Był to najgorszy esej, jaki w życiu czyta-

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
28670 S7304719 92 SPOŁECZNI POZNANIE 2.7.3.1 Jak się prezentujemy, by zdobyć aprobatę innych? Potrze
S7304702 00 SPOŁECZNE POZNANIE Przeżycia emocjonalne także sygnalizują nam, kim jesteśmy, poprzez in
S7304714 S2 SPOŁECZNE POZNANIE w sty
S7304702 00 SPOŁECZNE POZNANIE Przeżycia emocjonalne także sygnalizują nam, kim jesteśmy, poprzez in
S7304701 58 SPOŁECZNE POZNANIE W swoisty dla siebie sposób każdy człowiek zadaje sobie niemal nieust
S7304704 64 SPOŁECZNE POZNANIE a niezależne charakteryzuje się percepcją siebie jako jednostki niepo

więcej podobnych podstron