50774 Kompendium Wiedzy geografii83

stosunkowo silne politycznie i gospodarczo. Nic oznacza to oczywiście, że u podstaw regionalizacji administracyjnej leży zawsze osłabienie regionów. Najczęściej jest ona następstwem ogólnego rozwoju państwa — próbą dostosowania i optymalizacji zarządzania przestrzenią w istniejącej aktualnie rzeczywistości społeczno-gospodarczej (Suliborski A.. 1999).

Region polityczny może być pojmowany dwojako:

— jako obszar jednolity lub scalony pod względem zjawisk politycznych (np. charakter udziału ludności w podejmowaniu decyzji politycznych, podobne zachowania wyborcze oraz stosunek do różnych kwestii politycznych);

— jako obszar, który ma dużą samodzielność (wykonawczą, finansową i decyzyjną) i zarazem jest regionem administracyjnym. To uzasadnia zainteresowanie, zarówno geografii politycznej, jak i geopolityki, strukturą jednostek terytorialno--administracyjnych i różnymi jej poziomami. Podziały administracyjne W' czasie i w przestrzeni są przede wszystkim funkcją walki interesów politycznych w ramach państwa i regionu.

Rozważając kwestię regionu, należy wspomnieć, że region administracyjny (region w kategorii prawnej) jest również regionem politycznym, ponieważ regionalizacja w tym znaczeniu jest sposobem organizacji i wykonywania zadań publicznych. Może ona być wynikiem ruchów regionalistycznych lub powszechnego, społecznego przekonania o konieczności utworzenia regionu.

Regionalizm

Regionalizm w ujęciu prawnym jest ruchem społecznym zmierzającym do stworzenia nowych centrów administracyjnych, akceptacji lub wzmocnienia istniejących naturalnych ośrodków administracyjnych i przypisanych im obszarów społeczno-gospodarczych i kulturowych.

Jedną z przyczyn podziału Polski w 1975 roku było zaktywizowanie niektórych obszarów i ośrodków, odznaczających się niewielką dynamiką rozwojową. Współczesna reforma podziału administracyjnego Polski (od 1 stycznia 1999 r.) zakłada wzmocnienie państwa jako całości, podział zadań i przekazywanie iclt do niższych ośrodków regionalnych.

Region w znaczeniu prawnym jest jednostką organizacji terytorialnej państwa (bez względu na jego ustrój) najwyższego rzędu. Zazwyczaj ma dużą powierzchnię oraz dużą liczbę ludności i stanowi obszar stosunkowo jednolity z punktu widzenia gospodarczego, społecznego i kulturowego.

W ramach regionu prowadzona jest stosowna do potrzeb i uwzględniająca jego specyfikę prorozwojowa polityka gospodarcza. społeczna i kulturowa, sprawowana przez powołane do tego instytucje terytorialne.

Zatem w sensie prawnym region jest w mniejszym lub większym stopniu niezależny od państwa, musi mieć osobowość publicznoprawną i cywilnoprawną.

Wyróżniamy następujące regiony polityczno-administracyjne. związane z typami ustrojów prawnych:

— region federalny — występuje w państwach federalnych;

— region autonomiczny — w państwach unitarno-regio-nalnych;

— region administracyjno-samorządowy — w państwach unitarnych;

— region administracyjno-funkcjonalny — w państwach unitarnych.

Natomiast typy ustrojów prawnych pozwalają określić charakter państwa jako:

— unitarny — (lac. unus, unit as, „jedność”) — państwo zwarte pod względem politycznym,

— federalny — (lac. foedercitio, ..sprzymierzenie, sojusz”) — państwo powstaje w wyniku zawarcia przymierza przez tworzące je regiony: bardzo istotna jest tu przeszłość historyczna tak utworzonej całości;

— regionalny — łączy w sobie cechy państwa unitarnego i federalnego; występuje w nim podział realizacji zadań publicznych między władze centralną i regionalną — np. Hiszpania. Belgia, Włochy;

— uniturno-regionalny — samodzielność regionów jest konstytucyjnie zagwarantowana. Jest to państwo unitarne, w którym jednocześnie doniosłą rolę odgrywają regiony. Oznacza to pewną sprzeczność uwarunkowaną historycznie. Istniejące w takich państwach regiony autonomiczne (np. Tyrol włoski (region autonomiczny Trydenl-Góma Adyga), Sycylia i Sardynia we Włoszech) mają uprawnienia prawo-

Państwo unitarne Państwo federalne

Państwo

regionalne

Państwo

unitarno-

-regionalne

151