53251 NoB7
136 NAUKA O BOGU
wieniu się (jećlnak przy równoczesnym zastrzeżeniu, że teoria nio będzie przekształcona w światopogląd ewoluq'onistyczny), wówczas prostą konsekwenq'ą jest przyjęcie istnienia świadomości boskiej"5’'.
3.6.3.2 Podejście ontologiczne
Quinque viae były tokiem argumentami indukcyjnym, natomiast podejście, które przedstawimy teraz, jest dedukcyjne. Klasyczne sformułowanie zawdzięczamy Anzelmowi z Canter bury (f 1109); podejście to reprezentowali również Bonawentura, Descartes i Hegel. Według Anzelma Bóg jest Tym Największym, co można pomyśleć, aliąuid quo nihil maius cogitari potest. Gdyby jednak Bóg nie istniał, a był tylko produktem myślenia, wówczas nie byłby tym największym; nie tylko w myśleniu, ale również w rzeczywistości, w istnieniu. A więc Bóg musi istnieć1 2.
Już Tomasz z Akwinu3, a później przede wszystkim Im manuel Kant4 wytykali, że dokonuje się tu niedozwolone1 przejście z porządku myślenia do porządku bytu. U Anzelma — mówi filozof z Królewca — sto rzeczywistych talarów nie1 zawiera więcej, niż sto talarów możliwych. „Ale przy stanic; mojego majątku więcej znaczy sto rzeczywistych talarów, niż samo ich pojęcie (to znaczy ich możliwość)"5. To jest rozum ne, ale Kant nie dostrzega, że Anzelm nie chciał przedstawić' dowodu w ścisłym znaczeniu tego słowa. Proslogion jest mod litwą do Boga, którego wierzący uważa oczywiście za ist niojącego. Chodzi o zbieżność rozumu i wiary: nie jest ona osobowo możliwa bez rozumującego myślenia. Anzelm jest / resztą platonikiem, dla którego myślenie jest uczestnictwem w istnieniu i jego interpretacją, upewnienie się myślenia co do istnienia dokonuje się więc całkowicie legalnie.
3.6.3.3 Podejście antropologiczne
Stosował je w starożytności Augustyn, w czasach nowożytnych podjął je Kant; obecnie cieszy się szczególną popularnością6 7.
Punktem wyjścia nie jest już to, co na zewnątrz, lecz wnętrze człowieka. Argumentacja opiera się na podstawowej, przez poszczególnych autorów różnie przedstawianej myśli, /.ustanawiając się nad sobą, a bliżej na przykład nad swoją duszą, nad pragnieniem szczęścia, moralną odpowiedzialnością, człowiek odkrywa, że wszystkie te zasadnicze i graniczne doświadczenia czegoś transcendentnego, czegoś nieskończonego, tylko wówczas mają sens, gdy odpowiada im nieskończony Bóg.
Kant przedstawiał moralny dowód na istnienie Boga. Nasze dążenie do obyczajnego życia i nasze pragnienie szczęścia „jest możliwe tylko w zrozumiałym świecie, pod mądrym Stwórcą i Władcą. Rozum i /.uje się zmuszony przyjąć takiego, razem z życiem w takim świecie, który musimy uważać za przyszły, albo uznać nakazy moralne za puste majaki, ponieważ ich skutek, jaki ten sam rozum z nimi wiąże, musiałby bez żadnej podstawy odpaść"6. Boga nie można wprawdzie poznać czystym rozumem, jak to wyjaśniła już krytyka Anzelma, jest On jednak postulatem rozumu praktycznego.
^HIUUUUMHNWI
Tamże, 155.
Proslogion 2; tzt D 2/II, nr 120.
S. th. I, q. 2 a. 1 ad 2.
Kritik der reinen Vemunlt III, 4. Von der UnmSglichkeit eines ontolo-gischen Beweises von der Eristenz Gottes. Werke in 10 Banden. Wyd W. Weischedel, Darmstadt *1975, t. 4, 429-536.
Tamże, 534.
Hans Kling, Christsein, MUnchen-Ziirich 1978; K. Rahner, Podstawowy wykład wiary, przeł. T. Mieszkowski, Warszawa 1987, H. de Lubac, Die Preiheit der Gnade II, Einsiedeln 1971.
Kritik der reinen Yemunft II, 22.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
NoB7 96 NAUKA O BOGU I POZNAWALNOŚĆ BOGA — RZECZYWISTOŚĆ BOGA...97 Bóg i świat pokrywają się, pante
NoB7 116 NAUKA O BOGU I POZNAWALNOŚĆ BOGA — RZECZYWISTOŚĆ BOGA... 117 poznania stała się
NoB7 176 NAUKA O BOGU Problem pojawia się przy wszystkich zmierzających do zjednoczenia pertraktacj
NoB7 56 NAUKA O BOGU Wytwarza to napięcie, które daje się zauważyć w całej historii teologii, a wię
NoB7 96 NAUKA O BOGU I POZNAWALNOŚĆ BOGA — RZECZYWISTOŚĆ BOGA...97 Bóg i świat pokrywają się, pante
NoB7 176 NAUKA O BOGU Problem pojawia się przy wszystkich zmierzających do zjednoczenia pertraktacj
55344 NoB7 56 NAUKA O BOGU Wytwarza to napięcie, które daje się zauważyć w całej historii teologii,
NoB7 56 NAUKA O BOGU Wytwarza to napięcie, które daje się zauważyć w całej historii teologii, a wię
NoB6 54 NAUKA O BOGU Staje się to wyraźnie widoczne w chwili, gdy Abraham jako ojciec rodu Izraela
NoB7 76 NAUKA O BOGU przeszłe rzeczy? Objawcie, abyśmy wzięli to do serca. Albo oznajmijcie nam prz
NoB0 122 NAUKA O BOGU wieniu ludzi «dla uczestnictwa mianowicie w darach Bożych, które przewyższają
więcej podobnych podstron