55479 zdjeY2

tygoły formalne. To, co wyróżnia ten gatunek spośród innych, sprowadza się do treści: kochający mężczyzna skarży się na nieczułą kochankę. Gatunek taki ^gdołnł »ob*e styłśtykę barokową oraz barokowe koncepty i w zasadzie nic przeżył tamtych konwencji estetycznych.

Powiedziano wcześniej, żc do gatunków lirycznych potocznie włącza się sonet, który ze względu na swoje gatunkowe wyróżniki jest po prostu strofą czlernastower* «ową i dlatego uznałem, żc właściwym miejscem jego omówienia jest wersyfikacja (ttwifika) i tam właśnie ją opisałem (zob. s. 180) . Sonetowi nie jest przypisana żadna problematyka, spotykamy sonety miłosne F. Pctrarka), filozoficzne (M. Sęp Szarzyń-sfci), religijne (S. Grabowiccłó). W Polsce sonet pojawił się u Kochanowskiego i $MiTż\ikkie&o_t był częstą formą w baroku, zanika w wieku XVIII. Renesans gatunku zawdzięczamy Mickiewiczowi, który stworzył cykl sonetów (Sonety krymskie), udramatyzował gatunek wprowadzając do niego dialog.

Pozytywiści: Asnyk. Konopnicka. Faleński, a później twórcy Młodej Polski: Kasprowicz. Przerwa Tetmajer. Lange, Staff. Zawistowska, wrócili do formy sonetu, a późniejsi spośród nich poddali ją rozmaitym eksperymentom w zakresie ilości wersów, ry mowania, jak i metryki. Wprowadzenie do sonetu tematyki wiejskiej (przez Kasprowicza), realizowanej na sposób pozytywistyczno-naturalistyczny, zrewolucjonizowało gatunek, który dotąd tradycja poetycka chroniła dla tematyki podniosłej, dusojnrj W sonecie Kartoflisko Staff wykorzystał dostojność formy do opisu prostych choć znojnych czynności rolniczych i tym sposobem podkreślił ich znaczenie i swój do akb szacunek. Dalszym krokiem na tej drodze była apoteoza nawozu w utworze zatytułowanym Gndj.

Chyba dość niespodziewanie sonet pojawił się we współczesnej poezji. Uprawiali go: Stanisław Grochowiak, Jerzy Sito, Jarosław Marek Rymkiewicz, a więc poeci nawiązujący do tradycji barokowej. Jednak w tych praktykach sonet poddano nowym próbom: różnicują poeci rozmiary sylabicznc wersów, a także pozbawiają go rymów. Najczęstszą formą metryczną sonetu jest u nas jedenasto- i trzynastozgłos-kowicc, są to zatem rozmiary gwarantujące swobodę ukształtowań składniowych i zezwalające na rozmaite przeznaczenia tematyczne sonetu.

Wewnętrzny podział wersów na dwie kwartyny i dwa tercety odpowiadał na ogół częściom kompozycyjnym sonetu: część opisowa i część refleksyjna, przy czym wykorzystywano często możliwość rozbieżności między budową formalną i treściową, w wyniku czego powstał rodzaj ekspresywnego napięcia między podziałem treści i zwrotek. Spotyka się również często podział wersów sonetu na dwie bardzo nierówne c/ęści: 12 + 2, przy czym dwa ostatnie weny rezerwowane są dla spointowania wywodu. Taki sonet uprawiał między innymi Szekspir.

Ochy językowo-stylistyc/ne sonetu są wynikiem jego budowy wewnętrznej, układu i powtarzalności współbrzmień rymowych, które sprzyjały uniezwykleniu składniowemu, powtórzeniom i paralelizmom.

T r i 01 e t jest również formą gatunkową, którą wyróżnia wyłącznie układ wersów i powtórzeń, w tym także powtórzeń rymowych. Ponieważ jest to forma rzadka, przytaczam przykład trioletu:

Tak, nigdy już nic powiem i ach, i niettf ty.

Bo mi zawsze narzekać, a wam słuchać zbrzydło.

Otóż wesołe, Janku, zacznę triolciy!

Wszak znowu wracać muszą i ach, i niestety.

Więc dla Adama druha, kochanka, poety,

Jak widzę, skryilil wyrok toż samo prawidło.

Zawsze powracać muszą i ach, i niestety,

Choć mi zawsze narzekać, a wam słuchać zbrzydło.

(A. lUkmia,

Wers ósmy jest powtórzeniem wersu drugiego, a czwarty i siódmy - - pierwszego. Układ rymów: abaaabab. Na rodzimym gruncie forma trioletu wykorzystywana była pieśniowo i umiano z niej wydobyć pewne wartości artystyczne, natomiast u nas służyła — i to bardzo rzadko — wyłącznie popisowi kunsztu poetyckiego Forma trioletu wywodzi się z liryki starofrancuskiej, u nas pojawiła się w wieku XIX.

*

Stosunkowo późno, bo dopiero w dobie romantyzmu, pojawia się poemat liryczny. W porównaniu ze zwykłym utworem lirycznym poemat wyróżnia się rozmiarami: jest od niego dłuższy. Jego pierwowzorem polskim jest If Szwajcarii Słowackiego, a wyraźnymi spokrewnieniami z tym utworem odznaczają ńę takie dwudziestowieczne utwory, jak Gałczyńskiego Koniec {wiata, Lodowa zabawa, najwartościowszy zapewne w liryce dwudziestowiecznej Bal u Salomona, a także Kolczyki Izoldy, Niobe i Wit Stwosz, utwór Tadeusza Różewicza Et m Aratdia ego. Poematy liryczne mają wszelkie cechy kompozycyjne i stylistyczne liryki, wyrażają przeżycia podmiotu lirycznego i jego refleksje.

Prozatorska odmiana poematu lirycznego nazywa się poematem prozą (poeme en prose). Jego cechy nieformalne w- zasadzie pokrywają się z cechami poematu lirycznego; ma on charakter wypowiedzi osobistej (liryka bezpośrednia) i refleksyjnej. Gatunek wykształcił się we Fracji, podobno po ukazaniu się francuskiego tłumaczenia Mickiewiczowskich Ksiąg narodn polskiego i pod* grzymstwa polskiego, a współcześnie w Polsce uprawia go Różewicz i Bieńkowski, dawniej Przyboś.

Na pograniczu rodzaju występują dwa gatunki: sielanka i ballada Sielanka, zwana również idyllą, bukoliką, a dawniej po polsku s kot opaską, to utwór poświęcony problematyce wiejskiej, pasterskiej. Za twórcę ścianki uważa się Teokryta, poetę greckiego żyjącego w wieku III przed naszą erą. Poeta

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
edukacja09 298 XX wieli • to CO znaczył ten skrót, najczęściej tłumaczono g-spierano się ’ Nauczycie
Co wyróżnia Uniwersytet Dzieci spośród innych dziecięcych uczelni? Uniwersytet Dzieci we Wrocławiu
skanowanie0007 Niemal wszystko, co można na ten temat obecnie powiedzieć, sprowadza się do stwierdze
jesteśmy w ten spór egzystencjalnie zaangażowani; sprowadza się do faktu, ze nie zmienia tylko sposo
edukacja09 spierano się o to, co znaczył ten skrót, najczęściej tłumaczono g jako Tajna Organizacja
CCF20090523081 tif KARL R. POPPER nie postać dyspozycji. To, co zostaje w ten sposób przyswojone, j
17234 IMG?06 Egz.nri n • % yhy. D • I tu jest......I to, co mówisz, ten sam fakt możesz ocenić jako
PROGRAM PŁATNYCH PRAKTYK LETNICH 2017 Program Praktyk Letnich CEMEX To, co wyróżnia nasz program, to
P3111153 KAM. R. POPPER nie postać dyspozycji. To, co zostaje w ten sposób przyswojone, jest jednak
66666 P3100018 13 2 Polityczne i makroekonomiczne uwarunkowania... To, co wyróżniało Polskę spośród

więcej podobnych podstron