48338 skanuj0007

76

77

3) najdalej idące podobieństwa występują w mającej za ter mat sam akt twórczy podgrupie utworów ąutotemalycznych!

Te podobieństwa nic dają się jednak uogólnić na inne obszary poza tą właśnie grupą.

Ponieważ pozycje druga i trzecia odnoszą się do pewnych szczególnych konstrukcji literackich, a pozycja pierwsza — do’ najbardziej swoistych i zawsze występującychjjalbowiem niezbywalnych cech literatury, moglibyśmy w tym ihiejscu zakończyć

tekst stwierdzeniem zasadniczej odmienności|narratora litera©) g| charakter kaniego Kane’a, lecz także osobowości opowiadają-kiego^od fiimowega Moglibyśmy, gdyby nie jedno „ale". Jestj ||cych i typ ich związków z Kanem. Opinia Thatchcra jest uwa-oczywiste.iz narrator filmowy nie może przejawiać się w grama-;    runkowana tym, iż jest on bankierem, Leylanda tym, iż jest on

tycznych formach zaimków czy czasowników a więc szerzej —i ||;idealistą przywiązującym szczególną wagę do stosunków mię-w języku naturalnym. Jednak przecież film ni,e jest opowiadany! dzy ludźmi¹,; Susan zaś tym, że ona także, chciała by dominować

! V

Orsona Wellesa. Kawin przeprowadza w swej książce analizę tego filmu,■ w której stwierdza, idąc utartym szlakiem, iż każda z osób indffowaiwch przez reportera przedstawia Kane’a inaczej. pia-jr.(mlcherhjjest Kane człowiekiem u i co d p owiedział ny, i niedojrzałyiTTJTo zarządzania pieihędzaii, ..d 1 a ipeyIandri. J egoistą nie Ipotrafiącym kochać, cllarBernsteina — człowiekiem H'i spragnionym miłości, dla Susan Alexander — tyranem domowym. Te tak różne obrazy mają za przyczynę nic tylko złożony

w języku naturalnym, lecz filmowym. Skoro jest zasadne mówienie o narratorze w filmie,

nokrotńie potrafimy pokazać palcem osobę, „_rrr.___

(znowu nic w wąskim sensie „kamery subiektywnej„) widzimy®

stwierdziliśmy, iżj || Kawin twiejrdzi, iż poszczególne opowiadania nic są po prostu ponieważ niejed-j ||j retrospekcjąmi, ale każde z nich jest przedstawioną przez danc-„poprzez" którą; go. narratora jego własną koncepcją Kane’a. Te zindywidunh zowane wizuje osiąga Welles „fotografując kolejnych narratorów w manierze|j zdawałoby się, narracji trzccioosobowej, lecz nasy tając poszcżęgóln&.ozęścL alccinHmttb w sposób oczywisty ideo tyfikotyahiymi ćjako :jrl^c^tąwięhie stanowiska narrauńo" j Dardziej szczególowych wskazówek co do tycl.i akcentów Kawin || nie udzielą!;!M swej analizie koncentruję; się ■■przedc.-;wśzy_sL'k.im I na'teńiatycp scen zawartych w poszczcgóihych częściach (np. ^{s !} w ópowiadtlniń bankiera będą to zawsze sceny związane z.pieniędzmi) oraz na słowach, jakie padają podczas rozmów. Incy dentalnie Kawin zwraca Uwagę także na inne środki wyrazu; np: d części opowiadanej przez Susąh pisze, iż „Susan związek z mężem był jedną walką o dominację; odpowiednio do tego jej część filmu zawiera ujęcia fotografowane od dołu, portretujące Kane’ajjako starzejącego się tyrana"¹⁷.

Z taką interpretacją Obywatela Kane, zgodną z ogólnie przyjętym oglądem tego filmu, polemizuje Leonard Leff. Poddaje

£

świat filmu, to czemu dalej nie przyjąć, iż narratorzy filmowy; i literacki śą do siebie „w zasadzie" podobrji z tyili, -że joclen; przejawia się w języku , naturalnym, dfiigi —jj fil.0i.dwylii7_P.ro-j wadzi tó wprost dó pytania o relację między Narratorem fiimo-i wyin a językiem filmu.

f Gzy relacja między narratorem fitmowymjia językiem filmu;; | jest analogiczna do tej między narratorem literackim i językiem ; | naturalnym? Dobrą okazję do rpzważenia tej kwestii stwarza, wymiana poglądów, jaka dokonała się między Bruce F. Ka\vi-; 1 nem¹⁵ a Leonardem Leffem¹⁶, a dotycząca!Obywatela Kane «

¹⁵    Chodzi tu o książkę B. F. Kawin a, Mindscrcen. Bergman, G odarł and Filsl-Person Film, Princeton University Press, 1978. Wszystkie cytaty |^! z tej książki podaję za artykułem L. Leffa: Reading Kane, Film Quatcriy, Fali, 1985.

¹⁶    Ibidem,

^{, ;} Kawrii \gm>t'ujc jednak śaki, iz ajycia lafcic pojawiaj;) się leż w innych

częśdocn, stanowiąc istotną cechę styiu lego iiiron.