Wieloczynnikowy model etiologiczny Warunki fizyczno-ekologiczne

System społeczny

Czynniki makrospołeczne na przykład

Czynniki mikrospołeczne na przykład

człowiek i jego zasoby

oparcie społeczne

wyposażenie

biologiczne

osobowość

system odporności własnej

zdrowie lub choroba

Paradygmat patogenetyczny

-    powszechnie dominujący w medycznych badaniach i praktyce,

-    normalnym stanem organizmu jest homeostaza i porządek,

-    doprowadził do myślenia o ludziach w sposób albo- albo-albo zdrowi albo chorzy,

-    koncentrujemy się na jednej specyficznej, patologicznej jednostce: chorobie serca, nerek, raku,

-    lekarze specjalizują się, zajmując się zapobieganiem chorobie X, Y lub Z

-    specjalizacja prowadzi do pomijania wspólnych czynników etiologicznych,

-    naukowcy pracują strukturalnie i psychologicznie odseparowani,

-    ograniczamy się do badania nie tyle specyficznej choroby, co przyczyny ( np. główna uwaga skierowana jest na wirusy, na specyficzne wirusy wywołujące chorobę X, a nie na uogólnione możliwości radzenia sobie z wirusami w ogóle,

-    na polu badań nad stresem, zainteresowania zdrowiem behawioralnym, patogenetyczna orientacja doprowadziła do przyjęcia założenia, że stresy są złe,

-    patogeneza stworzyła priorytet dla indywidualnych przypadków, a w zakresie zapobiegania dla grup wysokiego ryzyka.

Paradygmat i nauka instytucjonalna według T. Kuhna

Termin „ nauka instytucjonalna” badania wyrastające z jednego lub wielu takich osiągnięć naukowych przeszłości, które dana społeczność uczonych aktualnie akceptuje i traktuje jako fundament swej dalszej praktyki

Posługując się [terminem „paradygmat”], chcę w ten sposób wyrazić, że pewne akceptowane wzory współczesnej praktyki naukowej- wzory obejmujące równocześnie prawa, teorie, zastosowania i wyposażenie techniczne- tworzą model, z którego wyłania się jakaś szczególna, zwarta tradycja badań naukowych [...] Właśnie studiowanie paradygmatów [...] przygotowuje studenta do przyszłego uczestnictwa w pracach jakiejś naukowej wspólnoty.

Paradygmat salutogenetyczny - Aaron Antonovsky

-    należy myśleć o zdrowiu i chorobie według kontinuum rozciągającym się od zdrowia do choroby,

-    należy myśleć raczej o źródłach zdrowia niż o przyczynach choroby,

-    zakłada , że normalnym stanem organizmu jest stan entropii, nieuporządkowania i zaburzonej homeostazy,

-w poszukiwaniu tajemnicy zdrowia jesteśmy wolni od ograniczeń związanych z przynależnością do jednej konkretnej jednostki chorobowej,

-    zajmujemy się w badaniach i praktyce zasobami, które pomagają jednostce w radzeniu sobie z szerokim spektrum stresów i patogenów,

-    unikamy histerii wokół stresów oraz natychmiastowych kuracji,

-    koncentrujemy uwagę nie na jednostce chorobowej X, Y, Z lecz na ogólnym problemie adaptacji oraz walce o środki dla niej,

• otwiera drogę do rzeczywistej współpracy między naukowcami i praktykami ( przeciwstawny naukowcom tylko o orientacji biologicznej),

-    Koncentruje się na efektywnym radzeniu sobie: Co sprawia, że człowiek staje się zdrowszy?