obraz2
52 Rytuały
w powieści kryminalnej. Podobnie w sztuce nowoczesnej odnajdujemy część prób inicjacyjnych, poszukiwanie ukrytego sensu świata i ludzkiej egzystencji1.
- Poziom dzikiego sacrum według określenia R. Bastide’a obejmuje ruchy nowatorskie z ich spontanicznością i tworzeniem nowych rytuałów, o których mówiliśmy w poprzednim rozdziale. Owo sacrum wyraża się równocześnie różnorodnością grup i sekt o orientacji okultystycznej, teo-zoficznej, orientalnej, które łączą synkretyzm wierzeń z tendencjami mistycznymi i rytualnymi. Uzupełniają także niedostatki religii tradycyjnych, a powodzenie tych sekt, nawet w przypadku mistyfikacji, tłumaczy tęsknotę za duchowym połączeniem, szczególnie wśród młodzieży.
- Poziom techniki będącej dzisiaj dla wielu ludzi substytutem sacrum, a także źródłem wielu mitów (w dziedzinie futurologii i science-fiction) oraz spektakularnych pokazów (wyścigi samochodowe, pokazy lotnicze, itp.). Ekspansję techniki wzmacnia rozwój informatyki i systemów komunikacji pozwalających na gromadzenie, przetwarzanie i rozpowszechnianie danych. Wraz z zagrożeniem katastrofą atomową i najnowszymi odkryciami genetycznymi technika, podobnie jak antyczne misterium, staje się poprzez prometejskie poszukiwanie zarazem fascynująca i przerażająca.
Celom nauki i techniki bliższa jest zresztą magia niż religia. Pragną one ujarzmić przyrodę, życie i śmierć, a także spełnić marzenia przodków o osiąganiu zawrotnych szybkości i podboju przestworzy. W istocie nie chodzi o ustanowienie porządku świata ani o odpowiedź na egzystencjalny niepokój, lecz bardziej o problemy etyczne, które nastręcza postęp naukowo-techniczny.
- Poziom ideowo-poli tyczny tworzy - jak to zobaczymy wkrótce na przykładach - szczególny zamiennik wierzeń i rytuałów. R. Aron jako pierwszy mówił zdecydowanie o świeckiej religii'. „proponuję nazwać w ten sposób doktryny, które zajmują w duszach współczesnych ludzi miejsce wiary, zastępując ideę zbawienia ludzkości idealnym porządkiem społecznym w dalekiej przyszłości”. Ruch ten zrodził się ponad dwieście lat temu na zachodzie Europy wraz z erą rewolucji. Polityka ściśle wiąże się z większością ludzkich działań przez nią regulowanych - z konfliktami włącznie. Nie dziwi więc fakt, że polityka dąży do zastąpienia religii jako najwyższej zasady życia społecznego, aby stać się nośnikiem „laickiego” sacrum. Takie właśnie znaczenie posiada sekularyzacja - polityka i państwo nie opierąjąsięjużna religii, lecz polityka staje się w pewnym sensie religią państwa. Taka zamiana nie jest jednak całkowita, ponieważ wiara i nadzieje polityczne zostaną wcześniej lub później zanegowane przez fakty pomimo wsparcia przez rytuały świeckie i laickie liturgie, związane bezpośrednio z państwem.
To właśnie z dziedziny instytucji wywodzą się rytuały powszechnie znane we wszystkich ustrojach: aparat legislacyjny, sądowy, dyplomatyczny, wraz z ich protokołami, etykietą teatralizacją ról mającą na celu uczczenie, jeśli nie uświęcenie, obecności władzy i przedstawicieli porządku społecznego. Podobnie procedury wyborcze związane z ideologią demokracji zawierają symboliczne i zrytu-alizowane sekwencje, których sens przekracza czystą funkcjonalność.
W dziedzinie sprawiedliwości pozostało po dziś dzień wiele charakterystycznych formuł i ceremonii, np. przysięga wyższego urzędnika sądowego: „Przysięgam dobrze i wiernie wypełniać moje funkcje, skrupulatnie dochowywać tajemnicy rozpraw oraz sprawować się jak godny i lojalny urzędnik”. Ławnicy składająprzysięgęna stojąco, po kolei, po uprzednim odczytaniu jej treści przez przewodniczącego, podnosząc rękę w ustalony sposób.
Socjolog C. Riviere zwrócił uwagę na różnorodność funkcji pełnionych przez obrzędy świeckie szczególnie w dziedzinie władzy i kontroli:
1) uwierzytelnienie władzy poprzez manifestację siły, przemówienia, upamiętnianie ważnych wydarzeń;
2) potwierdzenie hierarchii, statusów pozwalające liczącym się osobistościom na regularne pojawianie się w mediach i uczestnictwo w ceremoniach;
3) poświadczenie wymiaru moralnego dzięki systemowi wyróżnień (zaszczyty, odznaczenia) i sankcji (nagany, zawieszenie w czynnościach);
4) animacja jako wynik zgrupowań o charakterze świątecznym i zabawowym.
Należy zauważyć, że w społeczeństwach bardzo zróżnicowanych i w systemie demokratycznym rytuały powodują częściej integrację grupową lub/i lokalną niż całkowitą - z wyjątkiem kilku świąt narodowych (14 Lipca we Francji, Memoriał Day w USA). Podobnie jak w kościołach, większość rytuałów świeckich wiąże się z działalnością partii (posiedzenią kongresy), związków zawodowych (marsze, strajki) oraz innych ugrupowań walczących o uznanie społeczne (ruchy feministyczne, homoseksualiści, sekty, itd.). W tym sensie rytuał
Zob. J, Maisonneuve i M. Brućhon-Schweitzer, Modeles du corps et Psychologie esihetiąue, PUF.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
obraz9 (52) Co prawda w literaturze religijnej tego kraju znajdujemy przykłady podobnego podporządk
obraz 1 90 Rytuały rzyński i cywilizowany. Według Maertensą podobnie jak dla amerykańskiego antropol
obraz5 52 Komunikacja rytualna: od rozmowy codziennej do ceremonii medialnej rytualny wyraz szacunk
IMG360 minowana przez wątki przygodowe, przekształca się w powieść kryminalną. Model powieściowy, ja
Obraz8 (52) 26CZERWONY BIEŻNIK Wielkość: Ok. 24 x 66 cm Materiał: Ok. 100 g czerwonego kordonka Coa
więcej podobnych podstron