IMG"33 (3)

emocjami, umiejętność spędzania wolnego czasu w sposób umożliwiający obniżenie poziomu stresu).

Zdaniem Rylke. naradzenie sobie z ukrył ym programem mc mają specjał-Mfo w-pływu styl kierowania ani wiedza psychologiczna, ani tez umiejętności dydaktyczne nauczyciela. Jedyną „wadą" tej propozycji jest bardzo wysoko postawiona poprzeczka wymagań osobowościowych wobec kandydatów aa nauczycieli.

Antropologia klasy szkolnej

Na zakończenie rozważań na temat modelu mterpreiatywnego szkoły zaprezentowane zostanie jeszcze jedno z możliwych ujęć klasy szkolnej i procesów, jakie tam zachodzą. Ma ono rodowód antropologiczny i związane jest z analizami elementów kultury życia szkolnego, koncentrując się wokół klasy jako pewnej mikrostruktury wytwarzającej zarówno własne znac/cnu. jak i nadającej otaczającej rzeczywistości nowe interpretacje. Tradycja badania szkoły w sposób zapożyczony z badań etnograficznych ma już wiciu zwolenników i rozwija się począwszy od lat 60. XX wieku (m.in. P. Mc Larcn, HA Giroux, P. Woods, M. Hammcrslcy). W Polsce pierwsze takie badania prowadzone były w latach 90. minionego stulecia (m.in. K. Kruszewski,!. Kawecki, E. Bilińska-Suchanck, M. Karkowska, E. Siarkicwicz, J. Szewczyk).

Antropologiczna wizja szkoły zakłada, żc na jej codzienność składają się przede wszystkim działania komunikacyjne nasycone znaczeniami odzwierciedlającymi ład, style kierowania, rozwijane przez uczniów i nauczycieli sposoby funkcjonowania w jej obrębie, a także nabywane w nich wyniku umiejętności.

Działania owe mają charakter symboliczny, a poprzez swą powtarzalność, umowność - także rytualny. Rytuał bowiem w antropologii jest definiowany jako „mechanizm nadawania znaczeń kulturowym formom i produktom działania"¹'², tu interakcjom w klasie szkolnej, towarzyszącym im zachowaniom uczniów i nauczycieli. Rytuały tworzą pewien rodzaj rzeczywistości spolccz-nej. składającej się na daną instytucję, w tym wypadku szkołę, pomagając w interpretacji jej sensu, funkcji i wymiarów*".

M. Dembiński. *>

V*. Impuh. Kraków 2005. %. |6-ł9

- iDlcnsylikuc |a (..zagęszczenie” znaczeń i przyspieszenie tempa HkotocfO życia występujące w pewnych okresach, np. zbliżającego się zakończała semestru czy roku szkolnego, ważnych uroczystości, obchodów* rocznicowych. studniówki);

Kanadyjski antropolog kultury P. Mc Laren wyróżnia następując* formy rachować rytualnych. s jakimi możemy sięspotkać w szkoła¹**:

- romczanic (postarzające się praktyki przekazywania wiedzy i jej —yi kowania, formułowanie pytań i problemów);

- rewitalizacja (przypominanie hierarchii, zaprowadzanie ładu na lekcji, zwracanie uwagi nn przestrzeganie reguł szkolnego tycia, dy i r jrplinowii uczniów);

- PRSUCię (promocja z klasy do klasy rozpoczynanie nauki w nowej szko-lc>; zdaniem niektórych ten rytuał tożsamy jest z plemienną imejagą, symbolicznym w ląc zeniem w obręb społeczności, w formie oficjalnej, przyjmując postać ślubowania, pasowania na ucznia, w mniej oóqakq np. fckaówki organtmww) dla rozpocryiMfąryrb naukę w mknie;

- opór (działania związane z zaprzeczaniem, negowaniem, odrzucaniem tych elementów rzeczywistości szkolnej, które wydają się uczniom nie do przyjęcia ponieważ odbierają wolność i swobodę działania i myślenia); błaznowanie, śmiech, naigrawame się z nauczyciela, przezwiska (szczególnie nieakceptowane) często identyfikowane są jako odrębna forma oporu mająca za zadanie zakwestionowanie rzeczywistości szkolnej poprzez jej ośmieszenie, prezentację własnego stanowiska, podkreślanie dorosłości i niezależności czy po prostu obniżenie napięcia wynikającego z wysokich wymagań szkolnych; noszą one wówczas odrębną nazwę inwersji

symbolicznej.

E. Bilińska-Suchanck*¹’ nadaje występowaniu oporu niezwykle ważne znaczenie wychowawcze, identyfikując go z wkraczaniem w fazę socjalizacji krytycznej, nadającej każdemu człowiekowi indywidualność i niepowtarzalność myślenia, działania i kreowania rzeczywistości, w której żyje. Opór Mamciu tej samej autorki występować mole w wielu poctaciacb: czynne) (agresywnej lub nie), biernej: transformatywnej i akomodacyjncj. Kryterium jest tu rozróżnienie między samym działaniem a jego efektem.

Czynny upór to świadome próby przekreślania bądź sabotowania lekcji lub zasad i norm ustalonych przez władze szkolne, objawiające się przeko-

^ł,‘ P Mc Uren. AniyunAmra oporu oraz T. Szkutllarck. Mr Larem i Armia, oba MMC »] Ł KwieciAiki (red.). Sleobetmt dyskursy. Wydawaictw® UMK, TawtlMŁct 19 IMI E Bili A tka Suchanek. op«il.. s. 79-90.