82839 IMG29 (4)
umysłu. Pierwsze z nich sprawności biologiczne, przyjmują postać procesów percepcyjnych i realizacyjnych, drugie — komunikacyjne czynności umysłowe, są sprawnościami realizacyjnymi.
a) Układ percepcyjnych i realizacyjnych sprawności biologicznych, istotnych w procesie komunikacji językowej, rysuje się następująco:
— sprawny słuch fizyczny (jego dysfunkcja prowadzi do głuchoty lub niedo-słuchu),
— właściwie funkcjonujący słuch fonematyczny (dysfunkcja ujawnia się w wielu zaburzeniach mowy, np. w alalii lub dyslalii),
— właściwie funkcjonujący słuch muzyczny (dysfunkcja prowadzi do zaburzeń prozodii mowy),
— mobilny mózg i wydolna pamięć (upośledzenie umysłowe zawsze, w różnym stopniu, wiąże się z zaburzeniami mowy, mechaniczne uszkodzenia mózgu prowadzą do afazji),
— właściwie funkcjonujący obwodowy układ nerwowy i działające bez zakłóceń mięśniowe, a czasami i kostne układy narządów mowy (zaburzenia w funkcjonowaniu tych układów ujawniają się w dyzartrii lub dysglosji).
b) Umysłowe sprawności realizacyjne35, do których zaliczam sprawność systemową (umiejętność budowania zdań gramatycznie poprawnych) oraz sprawność komunikacyjną (umiejętność posługiwania się językiem w przeróżnych sytuacjach życia społecznego), jawią się jako sposoby korzystania z wymienionych wyżej kompetencji (językowej, komunikacyjnej i kulturowej), zbudowanych wcześniej w umyśle człowieka.
Człowiek, obdarzony określonymi sprawnościami biologicznymi, zdobywa kompetencje od grupy społecznej, w której się pojawił i w której przychodzi mu wyrastać. Tajemnicą języka i językowej komunikacji pozostaje fakt, że istoty owych bytów psychicznych nie da się sprowadzić do sumy warunkujących je czynników (procesów biologicznych i społecznych). Są one ich kumulacją.
Przyczynowe i objawowe klasyfikacje zaburzeń mowy są dziełem bądź lekarzy, bądź językoznawców, bądź wreszcie psychologów. Wynikają one z rozstrzygania pytań konstruujących przedmioty badań dyscyplin reprezentowanych przez autorów tych klasyfikacji. Dla lekarza i psychologa istotna jest odpowiedź na pytanie: dlaczego doszło do zaburzenia czynności warunkujących mowę i jaki jest mechanizm zaburzonej czynności? Lingwista pyta o kształt budowanej w takich warunkach wypowiedzi oraz o skutki ułomnej wypowiedzi dla procesu porozumiewania się i poznawania rzeczywistości. Ostatni problem mieści się także w zainteresowaniach psychologa. Dyscypliny te nie odpowiadają na pytanie najważniejsze dla logopedy: co należy zrobić, aby zaburzony ciąg czynności komunikacyjnych poprawić?
Aby zbudować logopedyczną klasyfikację zaburzeń mowy, trzeba, uznając prawdziwość przedstawionego wyżej obrazu uwarunkowań procesu komunika-
15 Por. dokładnie na ten temat S. Grabias (1994 a).
cji językowej, dysponować jeszcze dwoma pojęciami: „procedura postępowania logopedycznego” i „strategia postępowania logopedycznego”. Na procedurę postępowania logopedycznego składa się całokształt zabiegów logopedycznych (terapeutycznych) stosowanych w określonym postępowaniu. Da się wyróżnić trzy procedury logopedyczne: budowanie kompetencji (językowej, komunika-cyjnej, kulturowej); usprawnianie realizacji; odbudowywanie (odszukiwanie) kompetencji. Strategia postępowania logopedycznego jest rodzajem takiego postępowania, dokonywanego w ramach danej procedury, które wynika z percep-cyjnych i realizacyjnych możliwości osoby dotkniętej zaburzeniami mowy.
Klasyfikacja zaburzeń mowy, porządkująca postępowanie logopedyczne, rysuje się następująco:
1. Zaburzenia mowy związane z niewykształconymi sprawnościami percep-cyjnymi: procedurą logopedyczną jest budowanie kompetencji językowej, komunikacyjnej i kulturowej (usprawnianie realizacyjne staje się procedurą wtórną):
— głuchota i niedosłuch: kompetencje nie wykształcają się w ogóle lub wykształcają się w stopniu niewystarczającym do prawidłowej realizacji wypowiedzi w związku z niewłaściwie funkcjonującym słuchem fizycznym;
— alalia i jej wycofujące się stadium — dyslalia: kompetencje nie wykształcają się w ogóle lub wykształcają się w stopniu niewystarczającym do prawidłowej realizacji wypowiedzi w związku z niewłaściwie funkcjonującym słuchem fonematycznym;
— oligofazja: kompetencje nie wykształcają się w ogóle lub wykształcają się w stopniu niewystarczającym do prawidłowej realizacji wypowiedzi w zależności od stopnia niedorozwoju umysłowego.
Brak kompetencji (językowej, komunikacyjnej i kulturowej) lub kompetencje niedostatecznie wykształcone prowadzą albo do niemoty, albo do namiastkowych realizacji wypowiedzi. W wypadkach dyslalii brak kompetencji ogranicza się tylko, w większym lub mniejszym stopniu, do systemu fonologicznego, a niewłaściwa realizacja dotyczy albo grupy fonemów, albo jednego fonemu, albo wreszcie jednej kategorii fonologicznej (dźwięczności w wypadkach tzw. mowy bezdźwięcznej). W oligofazji na niedostatecznie opanowane kompetencje nakładają się zwykle trudności związane z motoryką narządów mowy.
2. Zaburzenia mowy związane z brakiem lub niedowładem sprawności realizacyjnych (przy zdobytych kompetencjach): procedurą logopedyczną jest usprawnianie realizacji różnych poziomów systemu komunikacyjnego:
a) zaburzenia realizacji fonemów:
— dysglosja: wynika z anomalii tkwiących w budowie narządów artykula-cyjnych (np. w wypadkach rozszczepów podniebienia, nieprawidłowościach zgryzu); prowadzą one do niewłaściwej realizacji fonemów, czasami także do realizacji niektórych prozodycznych komponentów ciągu fonicznego (np. noso-wanie w wypadkach rozszczepów podniebienia),
b) zaburzenia realizacji ciągu fonicznego:
39
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
IMG30 (2) umysłu. Pierwsze z nich — sprawności biologiczne, przyjmują postać procesów percepcyjnych
82407 IMG&29 Początkowo, w pierwszej połowie lat 90., takie wydarzenia ograniczały ałę jedynie do ko
IMG&29 ■■II Do bezpośrednich zagrożeń różnorodności biologicznej w rolnictwie można zaliczyć:I -
IMG52 (5) Hipoteza Kandela Błędne założenia biologii: determinizm genetyczny Procesy biologicz
IMG 29 192 • Jobates ogniem, zasiać smocze zęby i zabić wyrosłych z nich wojowników. Ponadto Ajetes
IMG?29 Pagc 3 of 9wej prokuratury apelacyjnej w Rzeszowie. Dlaczego akurat do nich? Na razie nie wia
Image113 połączonych kaskadowo. Pierwszy z nich nosi nazwę Master (M), drugi — Slave (S). W celu zil
więcej podobnych podstron