P1030804 (2)

96

... królestwo ducha

Choć objawione cichym i prostaczkom

Z Golgoty boskim płomieniem wybucha,

Przecieżw dalekich zawisło niebiosach; [podkr. moje:Z.mi G,Odłamowi Psyche Praaytdesa")    ’

Jasnym bogom” greckim przeciwstawia więc Asnyk „ponury krzyż” białym posągom marmurowym „wschodzące mary”, które „ledwie zejdą zbledną” i „nigdy się w ciała oblec nie są zdolne”, „słonecznośd ducha”, „światłu” i „blaskowi” Hellady przeciwstawia „noc, która otacza nas głucha”, „mroki” i „zwoje ciemności” spowijające życie obecne w czasach chrześcijaństwa. Podobnie zło świata współczesnego — wojna zaborcza

—    przyjmuje alegoryczne wcielenie „anioła ciemności” („Ze sceny świata”)

—    świat antyczny u Asnyka zna tylko wojny sprawiedliwe. Ze względu na podstawową funkcję wartościującą — synonimika leksykalna oraz metaforyczna wyrazu,.światło” jest w wierszach Asnyka rozbudowana i ze względu na bardzo częstą obecność należy do jakości (cech) językowych charakterystycznych dla poezji Asnyka. Może warto nadmienić, że aprobatę dla programu pozytywistów warszawskich wyraził Asnyk także w tej stylistyce⁴*. Podobnie antyczna harmonia skontrastowana została przez poetę z „mętną falą” nowożytnych dziejów, z „wrzawą”, „niesfornym zgiełkiem”, z „odmętami”, słowem — z dys-harmonią życia współczesnego.

Współczesność — w ujęciu Asnyka — przedstawia dramatyczny stan zakłóconej równowagi; w wierszu „XIX wiekowi” jest to stan dysharmonii wiedzy i wiary, w utworze „Wobec Sfinksa” dysharmonii poszukiwań prawdy

—    i ich efektów; w „Sprzecznych prądach” braku równowagi między pesymizmem i optymizmem — rozpaczą i nadzieją; w sonetach „W obliczu jutra” dysharmonii między sytuacją narodu polskiego a rozwojem nowożytne] Europy; w wierszu „Na pobojowisku” dysharmonii tradycyjnych zasad humanizmu i zdziczenia człowieka; w „Szkicu do obrazu współczesnego"

-    dysharmonii sztuki i życia. Utwory kierowane do młodych lub do „dzisiejszych idealistów” przedstawiają stan zakłócenia w dziedziczeniu wartości, ich kontynuowaniu, rozwijaniu, stan zakłócenia równowagi między pragmatyzmem a sferą „wysokich wartości” w pokoleniu .młodych”. Ta sama dyshar-monia istnieje w stosunkach społecznych. Nic też dziwnego, że konsekwencją

“ Chodzi tu o wiersz „Do młodych” Operowanie metaforyką światła jest częste u Asnyka (wiersz „Światła"). Kojarzy się zresztą ze znaczeniem, w jakim występowało w hastach programowych .młodych”, (np. „Dwie fazy”). W wierszu „W dwudziestą piątą rocznicę powstania 1863 roku” również czytamy: „Idźcie, jak światła przystoi czoedełom, Oświecać drogi ludzkiego pochodu // Ku coraz wyższym i jaśniejszym celom!"

rozpoznania tego stanu są poetyckie wizje bliskiej katastrofy, jakie skreśli! Asnyk w wierszach „Wśród przełomu” i „Świat się ogniami zapała”⁴⁹. Są to wiersze z ostatnich lat życia poety. Wcześniej Asnyk próbował roztaczać inne, optymistyczne wizje przyszłości.

Ta daleka, odsunięta gdzieś na obrzeża czasów przyszłość, którą obiecywał Asnyk w różnych utworach, chcąc zapewne sam w nią uwierzyć, miała być także Erą Szczęśliwości i Spełnienia; jakby ponownym wejściem ludzkości w stan harmonii i powszechnej cnoty — z którego wyszła była w przeszłości. Dzieje ludzkości układały się w tej koncepcji w kolisty układ — zamknięty. Początek zlewał się z końcem; bo choć nie były one tym samym czasem, ale były niejako pokrewnym stanem etycznym i estetycznym ludzkości i świata. W historii miało stać się spełnienie szczęścia, choć tak jeszcze oddalone, że nieledwie wątpliwe⁵⁰. Ale u Asnyka historia ludzkości jest, jak już pisaliśmy, najwyższym stopniem historii natury — ewolucji, dlatego też wszelka nadzieja, wiara i oczekiwanie spełnienia, czyli pewna pożądana i docelowa postać szczęścia, może zaistnieć jedynie w historii — (poza którą nie ma przecież nic!). Ten optymistyczny ostatecznie model dziejów nie jest bynajmniej wyjątkową dla ubiegłego wieku syntezą poetycko-mitologicznej fantazji i scjentystycznęj, dziewiętnastowiecznej utopii. Ze wzglądu na achrześcijański, czy w ogóle ardigijny kształt czasów początku (u Asnyka jest to bowiem pogańska, helleńska pełnia estetyczna), trudno go wiązać z romantycznymi, również układającymi się przecież w trzy fazy, obietnicami spełnienia w historii. Asnyk z jednej strony objawiał tu raczej-właściwą już od lat czterdziestych XIX wieku pewnym nurtom (opozycyjnym wobec romantyzmu) w sztuce, literaturze i nauce europejskiej fascynację antykiem, która u wielu artystów ówczesnych — jak pisze Maria Poprzęcka⁵¹ — zaowocowała umiejscawianiem „Złotego Wieku”, wymarzonych, szczęśliwych czasów w starożytnej Grecji lub w Rzymie. Z drugiej strony w jakiejś mierze poeta podzielał, choć przecież nie bez zastrzeżeń i różnic, charakterystyczną dla europejskiej myśli dziewiętnastowiecznej, optymistyczną orientację ku przyszłości, radosną wiarę w możliwość naprawy i przetworzenia świata, osiągnięcia

⁴⁹    Nie jest to bynajmniej obraz katastroficzny. W ujęciu Asnyka jest to bowiem zagłada dotychczasowe], złej postaci świata. Zagłada ta, w zamiarze jej sprawców, ma doprowadzić do powstania nowego i lepszego świata.

⁵⁰    Niezadowolenie ze współczesności, tęsknota za stanem idealnym, lokalizująca ów stan idealny w przeszłości, należy do odwiecznych wątków myśli ludzkiej. Owa tęsknota za stanem idealnym mogła prowadzić do optymistycznej utopii przyszłej szczęśliwości, obiecując tym samym szczęśliwe zamknięcie czasów, bądź też pesymistycznej wizji stopniowego i postępującego psucia się, upadku historii ludzkiej.

•■^Uteprzęcka, Akademizm..., s. 164 — 165.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
P1030804 (2) 96 ... królestwo ducha Choć objawione cichym i prostaczkom Z Golgoty boskim płomieniem
89402 P1030804 (2) 96 ... królestwo ducha Choć objawione cichym i prostaczkom Z Golgoty boskim płomi
89402 P1030804 (2) 96 ... królestwo ducha Choć objawione cichym i prostaczkom Z Golgoty boskim płomi
page0034 Również widzieć niemogę mego własnego ducha, choć wiem że jest we mnie. Jestem ciałem i dus
CCF20090831245 Zwierzęce królestwo ducha i oszustwo 467 się za współbiesiadników i że zamiast czyst
CCF20090214041 częścią królestwa ducha obiektywnego i jako taka jest własnością wspólnoty. „Każda p
13 „WSPÓLNOTA. ABY STANOWILI JEDNO!” JAKO ORGAN PRASOWY... otrzymali Ducha Świętego i objawili się
NDIGCZAS01047897
07 ---? ■;/ Nie tylko w Królestwie ale i w Cesarstwie objawiał się-ruch, w Peters
Slajd21 2 ZAGADNIENIA KLINICZNE V Moczówka prosta - niedobór hormonu objawiający się poliurią Zespół
Obraz
9 (96) Zadanie 3.6. Dana jest prosta a, stosując metodę kładu prostokątnego wyznacz rzuty odci
42335 P1030818 122 francuskich poetów. Jest to zapewne przestroga bardzo słuszna, bo choć Asnyk czyt
96 (66) Ryc. 194. Podoficerowie piechoty Królestwa Kongresowego z bagnetami na karabinach; lito
image 96 15/• Plemię mające swe siedziby na wschód od królestwa Izraela, w dzisiejszej Transjordanii
img484 (4) 96 Sacrum i profanum objawia on modalności bytu i sacrum. Spotykają się tu ontofania i hi
ks Doppke 7 latki katechizm (45) 96 Katecheza 51 Przyjmujemy Ducha Świętego. Modlitwa do Ducha Św

więcej podobnych podstron