Teorie literatury XX wli !•

Przodrntoi Jo literackie jako „przedmiot artystycz-'^12 ⁿ)' i^{csr w swo}j^cj istocie (twór wielowar-ostetyczny stwowy, uporządkowany fazowo, zbudowany z (juasi-sądów, posiadający jakości estetycznie doniosłe), oraz o to, co zawsze musi zostać spełnione w jego poznawaniu jako „przedmiotu estetycznego” (uchwytywanic znaków i brzmień, rozumienie znaczeń słów i sensów zdań, konkretyzowanie przedmiotów przedstawionych i aktualizacja wyglądów, wiązanie warstw w całości i uchwytywa-nie idei). Poznawanie różni się więc od interpretacji, tak jak każde jednostkowe dzieło poddane interpretacji od jego apriorycznej idei odsłaniającej się w badaniu fenomenologicznym. Dwudziel-ność ta wynika ze schematycznej budowy dzieła literackiego, które zawiera w sobie - jako przedmiot artystyczny istniejący intersubicktywnic - pewną strukturę idealną, obecną we wszystkich utworach oraz - jako przedmiot estetyczny dany w jednostkowymi doświadczeniu - wielość rozmaitych konkretyzacji, dopełniających jego schematyczną budowę. Każdy czytelnik na swój sposób spełnia scenariusz odbioru wpisany w dzieło (Ingarden nazywa to konkretyzacją), natomiast analiza sposobu jego poznawania dotyczy wszystkich możliwych konkretyzacji, niezależnych od realnych okoliczności czytania. W wypadku pojedynczej konkretyzacji, która wykracza poza przedmiotową intersu-bicktywność dzieła, chodzi o „oddanie dziełu sprawiedliwości", czyli o „dostosowanie się do wychodzących z dzieła sugestii i dyrektyw". Ostatecznym kry-

Schematyczna budowa dzieta literackiego

■ (H/as/-sąi>Y, „niby-sądy' - w teorii Ko mana Ingardena rodzaj zdań, typowy dl>i dzieła literackiego, które nic orzekaj ul czego wprost o rzeczywistości, lecz mu nawiają osobną rzeczywistość likcjoiml ną. Nic będąc sądami logicznymi, nlr podpadają pod kryteria prawdy i fah/u Koncepcja ta wywodzi się z dawnej kon ccpcji języka poetyckiego, który jak pl sał w XVI wieku Philip Sidncy w Obwntt poezji o poecie - nigdy nic kłamie, albo* wiem nigdy niczego nic twierdzi. Nic zależną wobec Ingardena teorię p%ttufa -itatementi ogłosił w 1926 roku w k^ią/tr Scitnct and Poctry I.A. Richards.

■ WARSTWOWY CHARAKTER DZIEI.A I I-TERACKIECO-według Romana Ingar dena, każde dzieło literackie składa »ię z czterech warstw: 1. brzmień słownych i tworów brzmieniowych wyższego rzę du; 2. jednostek znaczeniowych (»łów i zdań); 3. uschematyzowanych wyglądów, dzięki którym pojawiają się przed mioty przedstawione; 4. przedmiotów przedstawionych, wyznaczonych pi/c/ sensy zdań. Warstwowość dzieła litcrac kiego dopełniona jest przez jego fazo* wość, czyli następstwo części.Te dwa wy miary tworzą istotę dzieła literackiego.

■ SCH EM ATYCZNOŚĆ - podstawowi! strukturalna właściwość każdego dzieła sztuki. W dziele sztuki pewne jego cechy (miejsca niedookreślenia, wyglądy usche inatyzowanc) są prezentowane schcmu tycznie i domagają się aktualizacji (do określenia) przez odbiorcę w procesie konkretyzacji.

terium prawomocności odczytania pozostaje samo dzieło, którego żarów na ith alna struktura, jak i konkretny sens wymuszają na czytelniku odpowiednie proce dury poznawc/c. „Zdarza się niezmiernie rzadko - pisze Ingarden żeby dwie przez różnych czytelników utworzone konkretyzacje tego samego dzieła były cal kowicic jednakowe we wszystkich rysach, które są decydujące dla ukonntytuuw •

95

•    KONKRETYZACJA - w teorii Ingardena wypełnianie przez indywidualnego czyli linka schematycznej struktury dzieła li-•< *4< kiego podczas aktu lektury. Odróżni* nic schematycznego dzieła sztuki jaku pr/edrniotu artystycznego od dzieła

•    'lulu jako przedmiotu estetycznego da-!<■ go w konkretyzacji jest fundamentem !• Momcnologicznej teorii literatury In-K-mlrn* i Iscra.

Gaston

Bachelard

Fenomenolog obrazu poety kiego