Systematyka - gromada: Basidiomycota, klasa: Agaricomycetes, podklasa: Agoricomycetidae, rząd: Polyporales, rodzina: Polyporaceae.
Cechy rodzaju - grzyby nadrzewne, saprotrofy i pasożyty (najczęściej ranowe). Rozkładają drewno żywych drzew. Owocniki jednoroczne, mięsiste, złożone z kapelusza i centralnego lub bocznego trzonu, który może być bardzo krótki lub drzewkowato rozgałęziony. Po wierzchnia kapelusza pokryta szerokimi, przylegającymi, ciemniejszymi łuskami ustawionymi w koncentrycznych rzędach. Hymenofor z jedną warstwą rurek. Średnica rurek znaczna. Zarodniki białe, cylindryczne. W Europie znanych kilkanaście gatunków.
Synonimy polskie - horosz szupinowaty, huba łuskowata, huba wielka.
Synonimy łacińskie (37) - m.in.: Bole-tus michelii (Fr.) Pollini, Boletus squamosus Huds., Bresodolia coucosica Shestunov, Ce-rioporus rostkowii (Fr.) Quel., Cerioporus squ-amosus (Huds.) Quel., Melanopus squamosus (Huds.) Pat., Polyporellusrostkovii[Fr.) P. Karst., Polyporellus squamosus (Huds.) P. Karst., Polyporus alpinus Saut., Polyporus caudicinus Murrill, Polyporus infundibuliformis Rostk., Polyporus retirugis (Bres.) Ryvarden, Polyporus ulmi Paulet, Polyporus westii Murrill, Trametes retirugis Bres.
Środowisko i występowanie - w lasach, parkach, ogrodach, przy drogach i ulicach, na pniach i gałęziach żywych drzew liściastych, najczęściej na kasztanowcu (Aesculus sp.), klonie (Acer sp.), jesionie (Fraxinus sp.), orzechu (Juglans sp.), wiązie (Ulmus sp.). Rzadko na drzewach martwych, okazjonalnie na pniakach. Bardzo rzadko na drzewach iglastych. Spotykana od wiosny do Jesieni. Rozpowszechniona. Pospolita.
Owocniki jednoroczne, niekiedy tylko I m ijedyiu /e, najczęściej w skupieniach po kilka, ułożone dachówkowato, bardzo duże, okrągłe do półokrągłych, nerkowate, wachla-rzowate, mniej lub bardziej pofałdowane, wklęśnięte u nasady. Pojedyncze kapelusze 50-600 mm szerokości, 5-50 mm grubości. Powierzchnia kapelusza świeżych owocników lepka, kremowa, żółta, ochrowa, z wiekiem płowiejąca, z ciemniejszymi, ściśle przylegającymi łuskami ustawionymi w koncentrycznych rzędach. Brzeg cały, cienki, mniej lub bardziej falisty, zazwyczaj podwinięty. Trzon na ogół boczny, bardzo rzadko centralny, krótki i niezbyt gruby; 30-100 mm długości i 10-60 mm średnicy, biały do jasnobrunat-nego, z siateczkowatymi porami na szczycie i warstwą czarnobrązowego lub czarnego kutneru u nasady. Miąższ w kapeluszu jednorodny, początkowo mięsisty i soczysty, z wiekiem łykowaty do skórzastego, lekki i łamliwy, biały do słomkowożółtego, 10-30 mm grubości. Hymenofor rurkowaty, kremowy do ochrowego. Rurki w jednej warstwie, zbiegające w kierunku trzonu i po trzonie, białe do jasnobrunatnych, początkowo krótkie, w miarę wzrostu owocnika wydłużające się, 5-10 mm długości. Pory nieregularne, kanciaste, owalne, białawe, po wyschnięciu kremowe, bardzo duże, 0,5-1 na mm, o wymiarach 1-2 (-3) x 0,5-1,5 mm. Brzegi porów poszarpane. Zapach silny, dość przyjemny, przypominający zapach mąki. Smak mało charakterystyczny. Młode owocniki jadalne.
ISO
Zarodniki podstawkowe - wysyp biały. Zarodniki podłużno-elipsoidalne do cylindrycznych, zaostrzone i nieco wygięte n podstawy, gładkie, bezbarwne, z kroplami, 11 -15,5 x 4,5-5,5 pm.
Znaczenie - saprotrof, pasożyt słabości i pasożyt ranowy, powoduje silną zgniliznę białą jednolitą najpierw twardzieli, później bielu. Zakażenie ranowe. Ma większe znaczenie w zadrzewieniach niż w lasach.
Ochrona - zabezpieczanie ran podczas cięć pielęgnacyjnych, usuwanie obumierających konarów oraz całych drzew.
Uwagi - owocniki wyrastają latem i wczesną jesienią (najczęściej w maju i czerwcu), na żywych, ale uszkodzonych, osłabionych, zamierających i starszych drzewach, zwykle w grupach, wysoko, na grubych konarach i pniach. W zaatakowanym drewnie widoczne czarne linie strefowe Żnglaw zimowa {Polyporus brumalis (Pers.) Fr.) owo cuje zimą, tworzy owocniki kapeluszowa te, mniejsze, 10-60 (-100) mm średnicy, z centralnie ułożonym trzonem, ciemno brązową i gładką powierzchnią kapelusza i białym hymenoforem. Żagiew orzęsio-na (Polyporus ciliatus Fr.) tworzy owocniki podobne w kształcie i wymiarze do żagwi zimowej. Kapelusz jest jednak lejkowaty, a pory w hymenoforze bardzo drobne. Żagiew wiosenna (Polyporus lepideus Fr.) tworzy owocniki od kwietnia do czerwca na gałęziach i pniakach drzew liściastych. Żagiew wielkopora (Polyporus alveolaris (DC.) Bondartsev et. Singer) tworzy owocniki wachlarzowate, z bocznym trzonem, kapeluszem pomarańczowoochrowożółtym, z nieco ciemniejszymi, przylegającymi łu-seczkami i wyjątkowo dużymi porami, owalnymi do wielokątnych, 0,5-2 x 0,5-1 mm średnicy. Żagiew włosistobrzega (Po-
Fot. 263. Owocniki żagwi łuskowatej przy szyi korzeniowej lipy (P. Łakomy)
|
151