DSC02332
376 MAGDALENA KREFT
wi („cyfra, fakt, data” zrusyfikowanego Polaka1), są skladnikietM nowej religii pieniądza („fakt, cyfra, interes i siła, a potem jeszaM tylko jedna rzecz: Użycie” - w ustach Feliksa2).
Terror liczb ukazała pisarka w obrazie Kuźni Midasa. W fantasH tycznej scenerii umieściła pandemonium cyfr:
Cyfry! Ach, te są wszędzie! Na twarzach i sukniach ludzkich, na obnażonycH ramionach kobiecych, frakach, wachlarzach, na plecach [...], w źrenicach tozfl palonych, na włosach siwych, na szafie żelaznej Midasa. Krążą one dookoła ^ głów ludzkich, z ust wylatują, roją się w powietrzu, ziemia nimi usiana i niebo zakryte...3
W świccie, w którym wszystko jest na sprzedaż i wszystko zostało! przeliczone, szerzy się „duch kramarstwa”. Orzeszkowa w gniewnymi akcie wypędzania kupców ze świątyni broni przed handlem nicliczl nych ocalałych jeszcze wartości4. Przede wszystkim uważa, że towal rem nie może być ziemia. Nie wolno jej traktować jak lokaty, kapi-| talu bądź produktu. Decydują bowiem o tym nie tylko względy pa-j triotycznc, ale moralne i psychologiczne. Nie sprzedaje się bowiem „ojca i matki” ani nie sprzedaje się czegoś, co jest raczej depozytem,; powierzoną sobie własnością przechodnią. Ziemia jest wartością nie-j przeliczalną na pieniądze. Utworem ostro wymierzonym w proceder! obrotu ziemią jest Eli Makower5.
Aspekty pozaekonomiczne ma również własność dzieł sztuki, wyrobów artystycznych oraz zabytków. Handel dziełami sztuki i ich wywóz z kraju Orzeszkowa traktuje jako proceder haniebny i przy-i pominający okradanie ubogiego człowieka z jego jedynego przedmiotu dumy. Wzbogacanie się na tym to pozbawione skrupułów złodziejstwo i paserstwo. W takim świetle ukazała bohaterów Argonautów, którzy zajmowali się wyszukiwaniem, skupem i wywozem dzieł
sztuki: barona Blauendorfa i Mariana Darwida6. Ich businessplan przedstawia się tak:
Jest w Polsce sporo starych rodzin, które majątkowo podupadają, a znajdują się w posiadaniu mnóstwa zabytków starodawnej zamożności. [...] Właściciele, przez złe interesy przyciśnięci do muru, sprzedawaliby chętnie i za bezcen przedmioty mające teraz wielki kurs na obu półkulach świata. [...] Tu nabywać za bezcen, w Stanach Zjednoczonych sprzedawać na wagę złota7.
Sprzedaż dziedzictwa rodowego i narodowego wskazuje w święcie Orzeszkowej na poważny kryzys kultury.
Poza ziemią i skarbami dzieł sztuki nie widzi pisarka wielu innych bogactw materialnych. Dorobek cywilizacji przypomina jej skład tandety i fałszowanych przedmiotów. Kultura maski i gry przysłoniła niekiedy skutecznie prawdziwie cenne wartości8. Miejska kultura uwodzi i obiecuje. W miastach sklepowe wystawy kuszą mieszkańców oraz podsycają ich pragnienie konsumpcji. Swoisty ekshibicjonizm witryn to znak nowych czasów. To tu miasto i jego cywilizacja wystawiają na sprzedaż swe wdzięki. Sklepowe okna wabią, łowią i rujnują bohaterów Orzeszkowej - prowadzą jeśli nie do ich ruiny materialnej, to z pewnością rujnują ich spokój ducha. Od zachwytu nad sklepem przechodzą oni do marzeń o bogactwie, a potem do pragnienia zdobycia pieniędzy, pragnienia, które często pcha ich do czynów niezgodnych z prawem9. Człowiek postawiony wobec wyboru między kuszącą tandetą a nieatrakcyjną prawdą zwykle wybiera tę pierwszą. Tendencję tę zilustrowała autorka przykładem wyboru nimfy w parabolicznej opowieści Tytan, faun i nimfa.
Dorobek osób majętnych również wydaje się jej tandetny i oparty na oszustwie10. Dorobek ów Orzeszkowa obejmuje własnym mianem „świecących lichot” (lub „sztucznego złota”):
Por.: Czy pamiętasz?, [w:] Iskry, s. 54.
Por.: Liii uschły, s, 23.
Australczyk, s. 183.
43 Stówa potępienia włożyła w usta Kranickiego: „Będzie to zawsze kupczenie,,, w świątyni, nawet, si vous voulez, w świątyniach, bo sztuka jest świątynią i ojczyzna także..." (Argonauci, s. 199).
4A Por. poglądy bohatera tej powieści Kamila Orchowskiego.
Podobny stosunek do tej sprawy ma Zdzisław Granowski z Dwu biegunów. Radzi on Sewerynie, jak ekonomicznie zużytkować domowe dziedzictwo.
Argonauci, s. 118-119.
Orzeszkowa była niezwykle wrażliwa na kwestie pozomości i fałszu zjawisk
kultury.
30 Z zachwytem wpatrują się w sklepowe okna bohaterowie Elego Makowera, Sylwka Cmentarnika, Nizin czy nowel Sielanka nieróiowa oraz Daleko.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
DSC02332 376 MAGDALENA KREFT wi („cyfra, fakt, data” zrusyfikowanego Polaka1), są skladnikietM nowej
DSC02330 372 MAGDALENA KREFT Przebywa w niej bogini współczesnego świata, którą jest polityka, i kuź
DSC02333 378 MAGDALENA KREFT R [...] myślał [Roman - M. K.], że to jego mieszkanie, zupełnie ja
DSC02330 372 MAGDALENA KREFT Przebywa w niej bogini współczesnego świata, którą jest polityka, i kuź
DSC02333 378 MAGDALENA KREFT R [...] myślał [Roman - M. K.], że to jego mieszkanie, zupełnie ja
DSC02327 (2) 366 MAGDALENA KREFT Bez wątpienia pieniądze są słowem-kluczem współczesnej cywi
DSC02328 (2) 368 MAGDALENA KREFT I mienia *. Działalność przestępcza bohaterów Orzeszkowej jest z re
DSC02329 (2) 370 MAGDALENA KREFT pogląd ten zaszczepia na polskim gruncie Bolesław Prus, nie ustając
DSC02331 (2) 374 MAGDALENA KREFT Nowoczesny człowiek zmienia się w oczach Orzeszkowej w kolekcjonera
DSC02334 (2) 380 MAGDALENA KREFT Nie brak u Orzeszkowej kontestatorów porządku cyw
DSC02326 (2) MAGDALENA KREFT „ZŁOTE RUNO” TEMAT PIENIĄDZA I BOGACTWA W TWÓRCZOŚCI ELIZY ORZESZKOWEJ
DSC02345 Imię i nazwisko . MaJx£l<a..... grupa .. Cs. data - <20 A mÓstn 2. Co to jest obszar
formy. Istotne znaczenie ma fakt, iż białka cytoszkieletu są wewnętrznie niestabilne i podlegają cią
17266 P1080390 13. Zastosowania robotów przemysłowych układy sensoryczne, jest fakt, że prace montaż
DSC02338 (Kopiowanie) Zadanie 332. s Wybierz i zaznacz prawidłową odpowiedź. Czynnikami abiotycznymi
więcej podobnych podstron