etyka msroda6
176 Tadeusz ( ZEZÓW S KI
psychologiczne, wahania, brak woli, nieszczerość itp. — zaprzecza, by w danych okolicznościach miłosierdzie było rzeczą dobrą, modyfikuje więc przez ograniczenie zasadę.
Twierdzenia teorii hipotetyczno-dcdukcyjnej uzasadnione aksjomaty-cznie nie są natomiast w ten sposób zależne od zdań o faktach; wiążą się one z empirią nie przez subaltemację, lecz przez interpretację. Jeżeli czyn uznawany za moralny w pewnej społeczności podpada pod Karnowskie pojęcie czynu moralnego, wówczas owa społeczność jest modelem semantycznym etyki Karnowskiej — w przeciwnym przypadku takim modelem nie jest lub jest nim tylko w przybliżeniu; lecz system Kanta jako teoria hipoteiyczno-dedukcyjna zachowuje swą prawdziwość formalną.
Tak przeto rozróżnienie aksjologicznych i deontycznych norm moralnych jest szczególnym przypadkiem rozróżnienia bardzo ogólnego teorii budowanych bądź od dołu — empirycznych, bądź od góry — hipotety-czno-dedukcyjnych. Rozróżnienie to przewija się w różnych postaciach w wielu dziedzinach badań naukowych; wydaje się pożyteczne stwierdzenie, że przejawia się ono także w etyce.
Pisma z etyki i teorii wartości, Ossolineum
Wrocław-Warszawa-Kraków, 1989.
Pierwodruk „Etyka” 1970, nr 7.
Władysław TATARKIEWICZ
Obrachunek i nakazy, uczciwość i dobroć
I Dobro, słuszność, moralność, zasługa
Zdania etyczne mają w dużej mierze postać norm, przepisów, nakazów, zaleceń. Ale każda norma, przepis, nakaz, zalecenie implikuje jakiś sąd. Mianowicie sąd wartościujący, który ocenia rzecz czy postępek dodatnio lub ujemnie, jako dobre czy złe, słuszne czy niesłuszne. Jeśli zalecana jest dobroć czy uczciwość, to dlatego, że są oceniane dodatnio, uważane za dobro zasługujące na to, by o nie zabiegać i urzeczywistniać je w życiu. Te sądy oceniające są wielorakie, są przynajmniej cztery ich rodzaje.
1. Jedne z nich, najprostsze, stwierdzają, że pewna rzecz czy właściwość rzeczy jest cenna, wartościowa, dobra (te trzy przymiotniki oznaczają w zasadzie to samo), że jest warta tego, by o nią zabiegać, bo lepiej aby była, niż aby jej nie było. Taką rzeczą jest zdrowie, poczucie zadowolenia i szczęścia, prawda, piękno, szlachetność pobudek i postępków. Albo też stwierdzają, że przeciwnie, choroba, cierpienie, poczucie niezadowolenia, brzydota, fałsz, podłość są złe, lepiej, by ich na świerie nie było. Wszystkie te sądy są sądami o dobrach, czyli wartościach, bądź dodatnich, bądź ujemnych. Dotyczą każdego zdrowia, każdej radości, każdej prawdy, a także — każdej choroby, cierpienia, fałszu. Są sądami abstrakcyjnymi, bo oceniają w oderwaniu własności, które w rzeczywistości występują w wielorakim powikłaniu.
Sądy te mają dwie odmiany. O zdrowiu, radości czy prawdzie sądzimy że są dobrami same przez się. Natomiast inne rzeczy mam) za dobre.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
etyka msroda6 Tadeusz CZEŻOWSKI 176 psychologiczne, wahania, hrak woli meszczerośc ltp. — zaprzecza
etyka msroda1 M.ii mii PKZEŁi;( KI że racjonalmiM. i gr.iriiczają. mówiąc swobodnie, do tak czy ina
etyka msroda5 174 Tadeusz CZEŻOWSKJ Etyka deontyczna budowana aksjomatycznie ma strukturę teorii
etyka msroda2 Tadeusz CZEŻOWSKIAksjologiczne i deontyczne normy moralne W podręcznikach i wstę
etyka msroda5 Tadeusz CZEŻOWSKJ Ftvka deontyczna budowana aksjomatycznie ma strukturę teorii hipote
etyka msroda1 Marian l’K/1 I M KI Marian l’K/1 I M KI inaczej że racjonalność „nalnosc og......;~£.
etyka msroda 3 (ja LAŻ ,.KLPA VLO VSKA (ja LAŻ ,.KLPA VLO VSKA , h , LSZVzniu. opowiadają >w &quo
etyka msroda 4 vj.;, i a^ KJWSKA vj.;, i a^ KJWSKA ,,.vtr/w i I /.au.i»- "v
etyka msroda 5 • loajLZne kryterium moralności. „Badacze moral-/mitywnych mogą - dwiema drogami. Mog
etyka msroda4 laJci.* CZIiŻOWSKI laJci.* CZIiŻOWSKI atonia. *dyi "« « P^tawialne w wyobraźniac
etyka msroda9 Henryk ELZENBERG JOo tuzina ostryg ale nie dostarczenia przez jedno lub drugie równej
etyka msroda0 Henryk til.ZENBERG w języku może przyjmować termin „wartość"). Wybór musi być ja
etyka msroda3 Henryk ELZENBERG \ rzeczywistości formuła nasza znaczy coś całkiem innego. Znaczy ona
etyka msroda4 Henryk ELZENBERG 7. Stany rzeczy nie są wartościowe. Mówi się nie tylko, że jakiś prz
etyka msroda5 Henryk ELZENBERG rzeczy. Ale jest faktem, że w pewnych można. Przekonanie przeciwne z
etyka msroda9 22<i Henryk ELZRNBŁRG jest. to wiat jako całość jest hardziej wartościowy, niż gdy
etyka msroda2 Roman INGARDENUwagi o względności wartości Siary problemat względności wartości zależ
etyka msroda3 Kfiiiun inoarpen Kfiiiun inoarpen o względności wWofci Ip-I. l!dv Chr....... ... *&qu
więcej podobnych podstron