img002 (64)

m Gramatyka

Cechą charakterystyczną języka czeskiego jest podział na język literacki, pisany (spisovna ćeśtina) i język potoczny, którym mówi się na co dzień (obecna ćeśtina). Ten pierwszy jest językiem oficjalnym, używanym w telewizji, prasie, dlatego to właśnie jego uczą się obcokrajowcy (jest on też podstawą naszego kursu). Drugi rodzaj czeszczyzny (nieoficjalny) jest interdialektem, którym posługują się głównie mieszkańcy Czech i zachodnich Moraw. Ten potoczny czeski wywodzi się z gwary środkowoczeskiej (czyli z okolic Pragi) i występuje tylko w postaci mówionej.

W rzeczywistości istnieje o wiele więcej odmian języka czeskiego: hovorova ćeśtina (będąca ustną formą języka literackiego), narzecza (czyli dialekty: czeskie, środ-kowomorawskie, morawskosłowackie, śląskie), interdialekty, język zawodowy (profesnf mluva), język środowiskowy (slang) i inne.

Przykłady różnic między dwiema podstawowymi odmianami języka czeskiego:

Spisovna ćeśtina (język oficjalny)

małe mesto (małe miasto) młyn (młyn)

otevrit okno (otworzyć okno) velky dum (wielki dom) mleko (mleko)

Obecna ćeśtina (język potoczny) mały mesto mlejn

votevrlt vokno velkej dum milko

Aa Aa	kratkę a, dlouhe a
B b	be
C c	ce
Ćć	će
Dd	de
Dd’	de
EeEe	kratkę e, dlouhe e
Ff	ef
Gg	ge
H h	ha
Ch ch	cha
liii	kratkę i, dlouhe i

J] je
IS. K i i	Ka
L 1	ei
M m	em
N n	en
Ń ń	eń
OoÓó	kratkę o, dlouhe o
Pp	pe
Qq	kve
R r	er
R r	er
Ss	es

Śś	eś	W w	dvojite ve
Tt	te	X x	iks
tr	te	Yy Yy	kratkę tvrde i, dlouhe tvrde i
U u U u	kratkę u, dlouhe u	Zz	zet
V v	ve	Żż	zet
ch występuje w alfabecie czeskim		po literze h.	Litery g, w, x występują tylko

w wyrazach obcych.

ZASADY PISOWNI I WYMOWY

■ Samogłoski

W języku czeskim występuje 5 samogłosek krótkich: a, e, i, o, u, oraz 5 samogłosek długich: a, e, \, ó, u (u). Samogłoski długie oznaczane są ukośną kreską nad literą (jest to tzw. ćarka) i wymawiane są dłużej. Długość samogłoski jest bardzo istotna, ponieważ często decyduje o znaczeniu wyrazu np. byt (być) - byt (mieszkanie), pracuji (pracuję) - pracuji (pracują).

Niektórym samogłoskom warto poświęcić nieco więcej uwagi:

i (i) / y (y) - w wymowie nie ma między nimi zasadniczej różnicy, natomiast w pisowni wybór jednej z liter decyduje o znaczeniu wyrazu, np. bil (bit) - byl (był).

u / u - długie u oznaczane jest albo kółeczkiem (tzw. kroużek), albo ukośną kreseczką (tzw. ćarka). Litera u występuje często na początku wyrazów (np. urad - urząd). Żadne czeskie słowo nie zaczyna się od u. Litera u występuje w środku i na końcu wyrazów (np. nuż - nóż, mużu - mężczyzn). e - po spółgłoskach p, b, v, f wymawiamy jak „ie” (np. beh - bieg wymawiamy jak „bieh”). W połączeniach cJe,te, ne spółgłoski ulegają zmiękczeniu i wymawiamy je odpowiednio: d’e, t’e, n’e. Szczególna jest wymowa połączeń e ze spółgłoską m (np. mesto - miasto wymawiamy jak „mńesto”, a me jak „mńe”).

■ Spółgłoski

W języku czeskim jest 25 spółgłosek: b, c, ć, d, d’, f, g, h, ch, j, k, I, m, n, ń, p, r, r, s, ś, t, t’, v, z, ż.

www.jezykiobce.pl