68288 img039 (21)

z j'^a'’ńńajuskułami i minuskułami dokonało się wyłącznie dzięki właści-. wościom technicznym przyboru do pisania, głównie pióra, i materiału piśmiennego, a zwłaszcza papirusu i pergaminu. Pióro, którym wygodniej kreśli się linie krzywe, wyeliminowało formy kanciaste. Papirus, a w jeszcze większym stopniu pergamin lub welin, umożliwiał kreślenie tych linii krzywych. Pewne cechy liter należy przypisywać właściwościom wosku (sir Ellis Minns powiada, że woskowi zawdzięczają swój obecny kształt: d, p) / i prawdopodobnie b).

rzyła się ostra krawędź. Wedle wszelkiego prawdopodobieństwa począw-sSr od VI wieku n.e. przybory piśmienne robiono z gęsich piór, które później stały się tak typowe dla średniowiecza. Dopiero za życia ostatnich pokoleń wyparło [je nowoczesne metalowe pióro (zresztą piór metalowych' używano także w czasach rzymskich). Angielski wyraz pen (pióro, stalówka) znaczył pierwotnie „pióro ptasie” (łacińskie penna) i odnosił się wyraźnie do prymitywnego pióra .gęsiego. Przetrwał wszelako wszystkie etapy ewolucji pióra. Toteż łaciński wyraz oznaczający „pióro ptasie” określa obecnie narzędzie z metalową stalówką. Oprócz tabliczek powleczonych woskiem najważniejszymi materiałami stosowanymi w czasach starożytnych do pisania kursywą były papirus i pergamin.

Przekształcenie! łacińskiego pisma monumentalnego w obecne pismo

W Europie zaczęto używać papieru, który jest dzisiaj najważniejszym materiałem piśmiennym, dopiero w XI wieku, choć wynaleziono go chyba w II wieku n.e. W tymże stuleciu Chińczycy znacznie udoskonalili proces wyrabiania papieru. Niektórzy uczeni datują ten wynalazek już na 123 rok p.n.e., inni z większą dozą słuszności uważają, że dokonano go w 105 roku n.e. W VII wieku od Chińczyków nauczyli się wyrabiać papier Koreańczycy i Japończycy, a w VIII wieku — Arabowie. Zachowało się wiele rękopisów arabskich z IX wieku, napisanych na zwykłych kawałkach 'lnianego płótna. Europejczycy wyprodukowali papier po raz pierwszy w XI wieku, w Hiszpanii i w Italii. Najwcześniejszym zachowanym dokumentem europejskim sporządzonym na papierze jest pochodzący z 110£ roku reskrypt regentki hrabiny Adelasia (Adelajdy) dla jej synów Szymona i Rogera, późniejszego normańskiego króla Sycylii, Rogera II. Do kument ten, napisany po grecku i po arabsku, znajduje się w Archiwun Państwowym w Palermo (Sycylia). Sztuka wytwarzania papieru dotarł: do Francji (w 1248 roku),’ Niemiec (początek XIV wieku), Szwajcari (1380), Anglii (1450), Niderlandów (mniej więcej w tym samym czasie i Ameryki (dopiero w 1690 roku, chociaż w Meksyku i Ameryce Srodko wej ludność tubylcza wytwarzała papier amatl przed odkryciem Ame ryki przez Kolumba).

VI XIV Wieku papier stał się w Europie głównym materiałem piśmien nym i w ciągu następnego stulecia stopniowo wyparł welin.