img008 (92)
stałego i na zawsze określonego. Pisze Cassirer: „Dzięki nagłej metamorfozie wszystko może się zmienić we wszystko. Jeśli istnieje jakaś charakterystyczna i uderzająca cecha świata mitycznego, jakieś prawo, które nim rządzi, to właśnie prawo metamorfozy”9. W bajce wróżka dotknięciem czarodziejskiej różdżki zmienia dynię w karetę, a szczura w woźnicę, bohater uciekający przed goniącym go przeciwnikiem rzuca za siebie grzebień, który zamienia się w gęsty las. Przemianom ulegają też ludzie — zostają oni zaklęci w zwierzęta, kamienie czy inne przedmioty martwe.
Omówione właściwości bajki — animizację, personifikację, prawo metamorfozy i zawieszenie „naturalnej” przewidywalności, chcielibyśmy potraktować jako właściwy~~rd5eń^bajiki. [genetycznie wywodzący się z archaicznych pokładówJk^SaiyLdudowej -t nawiąźu-jący do reguł myślenia mitycznego. wskazane osobliwości budowy świata bajki decydują o tak istotnej w tekstach tego gatunku atmosferze emocjonalnego napięcia, oczekiwania na coś niezwykłego, niebanalnego, co w codziennym życiu zdarzyć się nie może.
Czas teraz przejść do innych wyznaczników bajki, eksponowanych w definicjach folklorystów i teoretyków literatury, aby sprawdzić ich użyteczność przy opisie różnych modeli fantastyki w literaturze dziecięcej. Dotyczą one istotnych aspektów tekstów bajkowych, aczkolwiek, jak się zdaje, zakres ich występowania nie obejmuje całości rozpatrywanego tu materiału literackiego. Cech charakterystycznych tego rodzaju twórczości upatrywano przede wszystkim w koncepcji budowy fabuły, w jej specyficznej celowości. f
J. Hankiss pisze: „Baśń żyje naszym pragnieniem i naszą radością odnalezienia w wyobraźni świata wolności, gdzie spełniają się nasze słuszne życzenia, wszystkie nasze wymagania moralne i społeczne” 10. F. von der Leyen zaś dodaje: „Baśń chroni przed nieszczęściem, obiecując wieczną pomyślność (...) dąży do pełni, nie do ścisłości”n. Istotnym składnikiem „światopoglądu” bajki jest zatem jej optymizm — bohaterowie pozytywni zawsze odnoszą zwycięstwo, zaś akcja rozwija się w pożądanym przez czytelnika kierunku. Autorzy przytoczonych definicji akcentują także niezwykle istotną w tekstach tego rodzaju ich funkcję kompensacyjną czy wręcz psychoterapeutyczną. Bajka pomaga odnaleźć w wyimaginowanym święcie swoiste antidotum na to wszystko, co w społecznej czy rodzinnej rzeczywistości budzi protest i staje się źródłem udręki. Ważną rolę w takiej „autoterapii” przypisują tekstom bajkowym przedstawiciele szkoły psychoanalitycznej. Warto tu wspomnieć przede wszystkim
0 rozprawach B. Bettelheima, dostrzegającego w lekturze baśni istotną pomoc w przeciwdziałaniu lękom czy nawet stanom neurotycznym u dzieci12.
Te wyznaczniki bajki, mimo ich bezsprzecznie szerokiego zasięgu, nie mają jednak charakteru powszechnego. Baśń inie zawsze zmierza bowiem do happy endu — wystarczy wspomnieć min. niektóre „smutne” baśnie Andersena, przepojonego tęsknotą i nostalgią Piotrusia Pana Barrdego, a także pełne zadumy
1 niewesołych refleksji baśnie J. Korczaka. Również trudno mówić o „obowiązkowym” występowaniu w każdym z egzemplarzy gatunku takich cech, jiak: zwartość kompozycyjna („jasność tematu i precyzja ustrojowa” 13), maksymalne uproszczenie i stypizowanie sylwetek bohaterów, a także nieokreślony czas i przestrzeń. Lapidarności i zwartości kompozycyjnej przeczą przede wszystkim rozbudowane pod względem fabularnym baśnie i ich cykle, zwykle łączące elementy fantastyczne z realistycznymi, poetyckie z awanturniczymi czy nawet satyrycznymi. Przypomnijmy tu chociażby syńkretyczną i wielowątkową baśń M. Ko-
15
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
img008 (92) stałego i na zawsze określonego. Pisze Cassirer: „Dzięki nagłej metamorfozie wszystko mo
img008 (92) stałego i na zawsze określonego. Pisze Cassirer: „Dzięki nagłej metamorfozie wszystko mo
92 2 bmp Na pożegnanie Księdza Wikarego Najsmutniejsze bywają chwile pożegnania , I chociaż móże kie
obraz0 92 E. E. Evans-Pritcharc! - Religia Nuerów nie zauważywszy jej obecności, popełniają błędy.
obraz0 (63) 92 E. E. Evans-Pritchard - Religia Nuerów nie zauważywszy jej obecności, popełniają błę
skan45 (2) Szef: Raport złóż u mnie na biurku do 15.00. Podwładny: Do 15.00 może się nie udać. Szef:
46 (171) 92 Tony Buzan Genialna pamięć Zanim przejdziesz do poniższych testów, przydać może się pono
Przyjmuje określony zestaw norm i wartości do których jednostka może się dostosować.
LUDOŻERSTWO NA MARKIZACH. żerstwo jest ograniczone całkiem odmiennemi warunkami życia, i może się
88 Z WYCIECZKI NA GÓRNY SZLASK. sze wojsko“; każdy prawie po niemiecka może się wysłowić; dlaczegóż
DSCF6619 194 na elektrodach, może się zmieniać w pewnych granicach. Oznaczmy przez /op. czas opóźnie
Obraz7 (92) 44 2. Majątek, kapitał, wynik - zdarzenia i operacje gospodarcze oraz ich wpływ na bila
więcej podobnych podstron