0000038 4

74 Rehabilitacja kardiologiczna

Nic są one zwykle zdolne do najmniejszych wysiłków i dlatego całe ich życie koncentruje się w pobliżu łóżka. Brak wysiłków fizycznych trzeba im koniecznie zrównoważyć przez masaże, kąpiele, gimnastykę bierną, zajęcia o trybie manipulacyjnym oraz werandowanie lub spacery, początkowo w wózku, a później piesze względnie odbywane samochodem. Utrzymanie ich w dobrej kondycji wymaga przestrzegania stałego, ale dostatecznie urozmaiconego rozkładu dnia i wyszukaniu interesujących zajęć, które pozwoliłyby na rozwijanie takich zdolności, które będą później podstawą do wyboru zawodu najbardziej odpowiadającego fizycznym możliwościom chorego. Odwiedzające dzieci powinny się bawić dookoła łóżka lub fotela chorego (np. berek kucany, rola sędziego lub śpiącej królewny). Na szczęście taki skrajnie ciężki obraz kalectwa sercowego spotyka się już dziś bardzo rzadko, gdyż zabiegi paliatywne lub korekcje całkowite dają dużą poprawę w zakresie wydolności wysiłkowej lub nawet umożliwiają całkowite wyleczenie, jeżeli tylko postępowanie rehabilitacyjne zostanie konsekwetnie do końca przeprowadzone. Są to więc przeważnie dzieci, którym kardiochirurgia na dzisiejszym etapie nie jest jeszcze w stanie dopomóc. Pozostałe dzieci, nie objęte punktami a — d tej grupy, mogą uczęszczać na zajęcia wychowania fizycznego w szkole, chociaż często jednak, zależnie od indywidualnej wydolności wysiłkowej, trzeba im zapewnić różne ulgi, na przykład w postaci zezwolenia na wyjście z szeregu w razie zmęczenia, zwolnienia z ćwiczeń siłowych, statycznych oraz biegów i współzawodnictwa między klasami. Jeżeli nauczyciel gimnastyki nie wyrazi na to zgody lub dziecko podczas gimnastyki często przeziębia się, trzeba posłać dziecko na gimnastykę leczniczą, zwaną również wyrównawczą. Jeżeli i to jest niemożliwe, to specjalista od rehabilitacji powinien dokładnie pouczyć rodziców i przerobić z dzieckiem najważniejsze ćwiczenia do samodzielnego powtarzania w domu. Rodzicom najwięcej trafiają do przekonania cele takiego postępowania, jak np. korekcja skrzywienia kręgosłupa lub pokrzywiczej deformacji klatki piersiowej. Prowadzą oni wtedy takie ćwiczenia z zapałem, biorąc w nich nawet czynny udział.

O rehabilitacji psychicznej, dobrych postępach w nauce oraz o rozwijaniu specjalnych uzdolnień i zamiłowań, które mogą stanowić rekompensatę za bardzo przykre dla dziecka ograniczenie wydolności wysiłkowej, była już mowa na początku tego rozdziału. Natomiast zezwolenia na uprawianie sportów wyczynowych i udział w zawodach międzyszkolnych trzeba zarezerwować tylko dla dzieci z wadami o minimalnej szkodliwości i to bez zaburzeń hemodynamicznych, kiedy to szmer jest prawie jedynym objawem. Chodzi tu najczęściej o dzieci i młodzież z ubytkiem w części mięśniowej przegrody międzykomoro-wej. Wykazują one bardzo dobrą wydolność wysiłkową, a sportowy przerost komór serca wraz z międzykomorową przegrodą przyspiesza zamykanie się szparowatego ubytku w tej przegrodzie. Tak więc rehabilitacja domowo-am-bulatoryjna, stosowana od najwcześniejszego okresu życia dziecka, wymaga przede wszystkim tak zwanego „prowadzenia” tych dzieci. Polega ono na ochronie przed chorobami infekcyjnymi, stopniowaniu wysiłków fizycznych, częstym pobycie na powńetrzu, gimnastyce wyrównawczej, masażach, kąpielach, ćwiczeniach oddechowych oraz grach i zabawach, które zapobiegają niedorozwojom oraz wadom postawy, podnoszą ogólną kondycję chorych dzieci oraz zmniejszają poczucie mniejszej wartości. Prawidłowe postępowanie wychowawcze, dobre postępy w nauce oraz staranne rozwijanie różnych uzdolnień, ułatwione z powodu dłuższego niż u innych dzieci okresu czasu przebywania w domu, dają podstawy do możliwde pełnej rehabilitacji fizycznej i psychicznej oraz przygotowują do zabiegu operacyjnego i odpowiedniego — dla przewidzianej wydolności wysiłkowej — zawodu.

Rehabilitacja przedoperacyjna późna w odróżnieniu od przedoperacyjnej wczesnej jest zwykle przeprowadzana w sanatorium, jako ostatnie już przygotowanie do zabiegu kardiochirurgicznego. Celem takiego pobytu klimatyczno--wypoczynkowego, który powinien trwać 1—2 miesiące, jest podniesienie kondycji fizycznej, poprawienie ogólnego stanu zdrowia oraz leczenie przewlekłych chorób lub niedomagań, które mogłyby ujemnie wpłynąć na ostateczny wynik leczenia chirurgicznego. Powinna ona być zarezerwowana przede wszystkim dla dzieci przewlekle chorych, osłabionych, anemicznych, ze złych warunków domowych, z przeludnionych mieszkań w dużych miastach, z wielodzietnych rodzin oraz półsierot i sierot. Często stanowi ona etap pośredni pomiędzy cewnikowaniem serca i badaniem angiokardiograficznym oraz zabiegiem kardiochirurgicznym, który z różnych względów musi być odłożony na kilka miesięcy. Przyczyną tej zwłoki bywa najczęściej zły stan ogólny, przewlekłe choroby nosogardzieli, rozległa próchnica zębów, zapalenie miedniczek, ropnie skóry, zapalenia oskrzeli, stany po przebytych chorobach infekcyjnych i inne choroby lub niedomagania, które powinny być leczone przed zasadniczym zabiegiem, decydującym o dalszym życiu dziecka. Postępowanie polega na stworzeniu dobrych warunków zdrowotnych i wypoczynkowych z częstymi pobytami na powietrzu i stopniowym obciążaniem wysiłkiem w postaci krótkiej gimnastyki, spacerów i gier ruchowych. Konieczne jest także energiczne leczenie dodatkowych schorzeń, wyrównanie braków w odżywianiu, ostrożne hartowanie oraz nauka odkrztuszania, kaszlania i głębokiego oddychania u małych dzieci. Podczas tego pobytu odbywa się również psychiczne przygotowanie dziecka do zabiegu w postaci rozmów i żartów na ten temat. One już wiedzą, że idą na zabieg, ale widząc dokoła siebie rówieśników z bliznami pooperacyjnymi, którzy biegają i bawią się bez przeszkód, zaczynają wierzyć w pomyślny wynik operacji. Jeżeli uda się jeszcze dokoła takiego zabiedzonego dziecka wytworzyć atmosferę przyjaźni i optymizmu, to trudno nawet w to uwierzyć, jak szybko się one poprawiają. Najlepszym dowodem właściwego postępowania są listy dzieci pisane później do wychowawców przez szereg lat. Pobyt taki może odbywać się w ogólnopolskim sanatorium w Polanicy, w Wojewódzkim Ośrodku Kardiologii Dziecięcej w Murckach pod Katowicami lub w dziecięcym ogólnorehabilitacyjnym sanatorium z wydzielonymi łóżkami dla chorób układu krążenia. Dla Warszawy takim sanatorium jest Ośrodek Rehabilitacji Dzieci w Konstancinie, czynny cały rok, w pięknym sosnowym le-sie, posiadający oddzielny pawilon na 18 łóżek. Rehabilitacja przedoperacyjna jest więc ostatnią szansą poprawienia ogólnego stanu dzieci przed ciężkim i najczęściej decydującym o ich dalszym życiu zabiegiem chirurgicznym na sercu lub jego głównych naczyniach.

Postępowanie rehabilitacyjne śródoperacyjne, w dobrze zorganizowanych ośrodkach kardiochirurgicznych, wykonywane przez około 10 dni przed i 14 po operacji ma na celu głównie zabezpieczenie chorego dziecka przed powikłaniami ze strony układu oddechowego oraz pobudzenie krążenia obwodowego w kończynach. Przed zabiegiem operacyjnym, podczas wykonywania ostatnich badań kontrolnych, należy podtrzymywać dobrą kondycję dziecka przez spacery na powietrzu, gimnastykę oddechową, masaże oraz zajęcia typu przedszkolnego lub świetlicowego. Specjalne znaczenie ma gimnastyka pasa barkowego. ćwiczenie dodatkowych mięśni oddechowych przez głębokie oddychanie oraz nauka oddychania wyłącznie przeponą. U małych dzieci będzie to rów-