00113 01 djvu
wszyscy po kolei. Dla kobiet wódkę nalewają do miski i dają łyżkę do tego; miska i łyżka przechodzą po kolei od jednej do drugiej i każda kobiet bierze łyżkę lub dwie według życzenia; placek podaje się im w białym fartuchu albo w koszyku. Na Kujawach ł) „pusta noc“ nazywa się następna (druga), w której zbierają się ludzie na modlitwę do domu, gdzie spoczywa ciało umarłego, mające być nazajutrz pochowane. Nazwę objaśnia się czasem tem, że będzie pusto w domu, gdy ubędzie gospodarza lub gospodyni. Zresztą w nocy owej dość gwarno, a przy śpiewie żałobnym nie brak gorzałki, która wielką liczbę ludzi sprowadza. W Poznańskiem!) przy ciele zmarłego spędzają niektórzy noc na modlitwie, która się zowie noc pusta czyli opłakana. W Gnie-źnieńskiems) przyjaciele i znajomi odśpiewują przy ciele pieśni na pustych nocach. W innych stronach Poznańskiego4) wieczór przychodzą przyjaciele zmarłego i odśpiewują przez całą noc (jedną, drugą, a czasem i trzecią) przy ciele pieśni nabożne np. „Do Ciebie Panie", „Kto się w opiekę" i t. d., a po każdej pieśni mówią trzykrotnie: „Wieczny odpoczynek". Siedzą tak aż do rana, a po każdem odśpiewaniu paru pieśni, gospodarz lub gospodyni daje im po kieliszku wódki i po skibce chleba. Noce te zowią„ Puste noce". Śpiewają też na tych nocach „Spór czarta z aniołem", lub „Zmarły człowiecze z tobą się żegnamy". W Samostrzelu •') przepędzanie pustej nocy przy ciele schodzi na modleniu się, śpiewaniu i piciu. W to ostatnie zajęcie starają się wciągnąć także i nieboszczyka. Lecz chlebem i wódką w obfitości darzy uczestników jedynie zamożna rodzina nieboszczyka, ubodzy poprzestają na małej miarce wódki. Na puste noce gromadzą się zwykle niewiasty i dziewczęta, a rzadziej przychodzą mężczyźni. Na Górnym Śląsku6) tu i ówdzie pełnią jeszcze ludzie najęci straż przy zwłokach. W Kaliskiem7) pusta noc uległa już wygodniejszym przekształceniom; przy ciele nieboszczyka dziad i babka pod wieczór lub w nocy odśpiewują żałobne i nabożne pieśni. W Stra-
') Kolberg, Lud. S. III. s. 249.
') j. w. S. IX, s. 170.
3) j. w. S. XI, s. 52.
*) j. w. S. XI, s. 163.
5) j. w. S. XI, s. 165.
*;) Drechsler, Sitte. T. I, s. 293.
’) Kolberg, Lud. S XXIII, s. 123.
domiu *) pilnuje ciała już tylko „babka prosalna", a w zamian za pieśni nabożne, które śpiewa przy zmarłym, dostaje stare ubranie po nieboszczyku. W Rzeszowskiem1 2) przez trzy dni, przez które „umrzyk" pozostaje w domu, świecą przy nim lampą albo świecą, oraz zwołują dziadów, którzy się modlą i śpiewają pieśni nabożne we dnie i w nocy. W Andrychowie3) śpiewają przy zmarłym w nocy psalmy, a mają przy tern przesąd, że przy niektórych psalmach trzeba powstać, bo w przeciwnym razie zmarły sam wstanie. Pewnem echem pustych nocy może być zwyczaj w Brzo-zowskiem'4), że przy nieboszczyku należącym do bractwa różańcowego, członkowie z jego „róży" śpiewają różaniec. W Bę-dziemyślu koło Sędziszowa5 6) przychodzą wieczorem sąsiedzi pośpiewać chwilę, poczem zostawiają na noc zmarłego. W Białostoc-kiemG) niektórzy z odwiedzających zmarłego pozostają całą noc i dzień i śpiewają pieśni nabożne. Na Podlasiu7) gospodarze zebrawszy się w domu zmarłego, w izbie, gdzie leży ciało, przy stole, na którym rodzina zastawia poczęstunek, a przedewszyst-kiem wódkę, śpiewają przez noc całą pieśni nabożne. Lud polski zamieszkujący na Podlasiu po obu brzegach Narwi w okolicy Tykocina i Trzciannego przechowuje gorliwie zwyczaj ciągłego śpiewania nad ciałem każdego nieboszczyka od chwili, w której został ubrany po zgonie, aż do wyprowadzenia ciała z domu do krzyża za wioską. Śpiewanie i czuwanie nad zmarłym pozostaje w związku z podaniami o wydarzeniach, w których djabeł czatuje na duszę ciężkiego grzesznika i porywa ją po śmierci zaraz do piekła. Podobnie w okolicy Nałęczowa w Lubelskiem 8) czuwają przez noc przy zmarłym i niekiedy śpiewają. W Siedlec-kiem °) śpiewają przy zwłokach pieśni nabożne ci ze wsi, którzy znają się na książce i czuwają przez całą noc przy zmarłym. W Tomaszowskiemlc) przydarzyło się, że w czasie wesela ojciec
Zwyczaje pogrzebowe. 209 14
') Zbiór wiad. antr. kraj. T. XVII, s. 35.
-') Mat. antr. arch. i etn. T. XI, s. 171.
s) Lud. T. XVI, s. 81.
') Zbiór wiad. antr. kraj. T. XIII, s. 159.
’) Zapiski własne.
) Wisła. T. XVI, s. 68; Rumelówna, s. 36.
’) Wisła. T. III, s. 608—610.
y) Materjały Pasiaka.
“) Wisła. T. XVII, s. 309.
'“) j. w. T. XVI. s. 465.
Wyszukiwarka