11450 wstęp do teorii polityki img 190

180

złożony system sankcji. W odróżnieniu od jednostek, gdzie rola deklarowana nie ma większego znaczenia, w przypadku państw wy daje się, że role deklarowane sąbar-dziej istotne niirole narzucane przez środowisko międzynarodowe, /daniem Kale-vi Holstiego wWiązku z tym, że państwa nieustannie definiująswoje cele i kierunki w polityce zagranicznej analiza ról deklarowanych przez państwu jest dobrym sposobem na analizę jego polityki zagranicznej, pomaga przewidzieć jego aktyw-ność dyplomatyczna a nawet, w przypadku zwiększenia lub zmniejszenia częstotliwości występowania pewnych ról, może świadczyć o przekształcaniu się systemu międzynarodowego¹⁵. Wydaje się jednak, żc wyciąganie wniosków tylko na podstawie ról deklarowanych przez państwo jest ryzykowne, gdyż są one zazwyczaj wyrazem subiektywnej oceny pozycji państwa i co za tym idzie, nie zawsze pokry-wająsię z rolami rzeczywiście realizowanymi. Warto w tym miejscu przytoczyć jeszcze jednąciekawąobserwację KalcviIIolstiego. Stwierdził on mianowicie, że najbardziej widoczne sąkoncepcjc ról państw wpływowych i aktywnych w środowisku międzynarodowy m'⁶. Może to oznaczać, że pozycja państwa w d użej mierze zależy od poziomu artykulacji jego ról międzynarodowych, przynajmniej w krótkiej perspektywie czasowej. Istotą roli międzynarodowej państwa jest między innymi wyznaczanie jego pozycji. Jak więc można zdefiniować pojęcie roli międzynarodowej?

Szukając istoLy roli międzynarodowej warto zauważyć, że ma ona charakter dynamiczny. Nie można zajmować roli, tylko się ją pełni, odgrywa lub realizuje. Jest to, więc swego rodzaju działanie lub raczej oddziaływanie jednego podmiotu na inne. Z kolei istotąoddziaływań międzynarodowych jest „dwustronne i symetryczne działanie na siebie różnych państw w celu wywarcia wpływu na swe przyszłe zachowania”¹⁷. Oddziaływanie to ma charakter elastyczny, zmienia się w zależności od reakcji podmiotów będących adresatem oddziaływania i jest funkcją presji środowiska, w którym to oddziaływanie ma miejsce. Jest także tunkcją nacisków płynących z wnętrza pomiotu. Warto też zwrócić uwagę na fakt, że działanie to zazwyczaj jest celowe i zorganizowane, gdyż w przeciwnym razie konflikt poszczególnych ról mógłby poważnie utrudniać ich realizację. Pod pojęciem roli między-

¹⁵ Ilolsti, op.cit., s. 42 43 Badacze ujmujący się teorią systemów (Talcolt Pansous, Ludwig von Bertalanffy, Oskar T.ange, David liaston, John Wcar Burlon) proponowali rozpatrywać każde badane zjawisko czy proces międzynarodowy jako złożony system, który posiada sygnały wejściowe i wyjściowe oraz określoną.zdolność zapamiętywania i adaptacji. Późne cechy oraz związki owych zjawisk i procesów powinny wiec być odnoszone do całości danej struktury. Albowiem jego całość (z greckiego sistetne) składa się z elementów sprzężonych określonymi więziami, zaś każdy obraz obiektu badanego wymaga określenia elementów i sprzężeń między nimi. Pozycja i rola międzynarodowa uczestników systemu w dużej mieize decydują o zmienności systemów międzynarodowych; za: JóżefKukułka, Teoria stosunków międzynarothwych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR 2000, s. 99-101,

- Holsti, op.c:t.. s. 30.

¹⁷ Ziemowit J. Pietraś, Podstawy teorii stosunków międzynarodowych, Lublin: Wydawnictwo UMCS 1986, s. 113. Szerzej na lemat oddziaływań międzynarodowych zob. także Kukułka, op.cit., s. 217-236.