11966 skanuj0081 (14)
166 AKSJOLOGIA I IY( /SA
Z kolei należy wyjaśnić sens terminu „doraźny układ czy nników zewnętrznych" jako twórczej siły okoliczności aktu, przede wszystkim zas ubocznych skutków aktu prostego. Z całą pewnością doraźny układ czyn ników zewnętrznych nic mieści się w wewnętrznej celowości aktu prostego, ale znajduje się poza tą celowością, na zewnątrz niej. W tym punkcie skutki uboczne i pozostałe okoliczności różnią się zasadniczo od skutku naturalnego. Trzeba jednak pokazać, skąd się biorą realne możliwości urzc czywistniania tego rodzaju czynników. Decyduje o tym pojawienie się od-pouicdnich sił sprawczych, o których na razie ogólnie powiedzieć można że są spowodowane przez jakieś „przyczyny towarzyszące"60. Z wyjątkiem celu sprawcy czynu odnośnie do pozostałych okoliczności sprawę wyjaśni samo ich wymienienie. W zasadzie są one uwarunkowane szczególnymi właściwościami podmiom działania lub wykonywanej czynności. Natomiast na dokładniejsze objaśnienie zasługuje „cel sprawcy czynu" związany z z.i mierzeniem „skutku ubocznego". Tu właśnie ujawnia się aktywna rola wspo umianych „przyczyn towarzyszących". W stosunku do struktury aktu pn» slego są one czymś zewnętrznym, ale równocześnie pozostają z nim w la kim zw iązku, że spełnienie tego aktu. obok skutku naturalnego, powoduje jeszcze inne skutki, czyli skutki uboczne. Np. udzielenie jałmużny zmierza do wsparcia ubogiego, ale w odpow iedniej sytuacji przysporzy dającemu dobrego imienia u ludzi; pielęgnowanie zakaźnie chorego sprawia jako ski* tek naturalny ulgę lub zdrowie chorego, ale też spowodować może równo czcsną infekcję spełniającego te czynności lekarza czy pielęgniarki. Pom* waż działanie ludzkie dokonuje się zawsze w określonym kontekście tcy<> rodzaju czynników zewnętrznych uw iclokrotniających jego skutki, przeto otwierają się przed człowiekiem duże możliwości zamierzenia obok skuli u naturalnego jednego czy naw et więcej skutków ubocznych, nie uwarunko wanych wew nętrzną celowością aktu. Z tych też powodów, o ile ceł czyn ności utożsamia się z przedmiotem aktu. to cel sprawcy czynu stanowi cle ment w stosunku do przedmiotu aktu prostego wtórny, drugorzędny, jest jedną z jego „okoliczności”.
Na tych ustaleniach kończy się filozoficzna analiza zjawiska wartom m wania aktu prostego. Ukazała ona najważniejsze elementy wchod/.r • w skład dynamicznej struktury tego aktu, jak rów nież ich wzajemne p wiązania. W ten sposób zostały przygotowane niezbędne dane do sfornm łowania podstaw owych terminów, które tw orzą filozoficzny język w pr.
“ Dokładniejsza analiza przyczyn towarzyszących /ostanie dokonana w rozdziale l cowym pi. ..O odpowiedzialności".
t n lozwiązaniu zagadnienia moralnej specyfikacji aktu prostego Nalc-i ik> nich następujące terminy: przedmiot aktu oraz okoliczności aktu.
W pierw jednak, zanim przystąpimy do budowania odnośnych określeń, s i ika/u podkreślić, że zwłaszcza ostatni etap dokonanej analizy ■ - i/ujc zasadnicze różnice dzielące rozwijaną koncepcję specyfikacji aktu
......lego ikI rozwiązań kierunków utylitarystycznych. głoszonych dziś przez
katolickich autorów na terenie etyki i teologii moralnej pod nazwą tclcologi-u względnie konsckwcncjonalizn-.u. a także sytuacjonizmu etycznego. Róż-n . te dłKhodzą do głosu przede wszystkim w pojęciu skutków działania.
\ .mienione kierunki pomijają wewnętrzne aspekty strukturalne akm prostc-, i> w postaci jego celowości, w związku z czym pojmują wszystkie skutki . .• o jednorodne elementy swoistej kalkulacji etycznej w rodzaju l/w rachunku ' zęścia względnie rachunku dóbr, albo całościowego ujmowania wszyst-1 u li czynników specyfikacji akm w kategorii „sytuacji moralnej" Odtwo-i i i w ogólnych zarysach analiza zjawiska wartościowania aktu prostego ilmtrodzi. jak dalece nie tylko w laickiej, ale i w katolickiej wersji utylitary-/inii tclcologizmu oraz syluacjonizmu. a tym bardziej cmotywizmu została . • poznana obiektywna wymowa dymamicznej r/eczyw istości właściwej akii nu prostym.
/Wt/UHWwe pojęcia
l*i mlmiot aktu (cci czynności, cci przedmiotowy, łac. obiectum.finis
i i . / przedmiot aktu rozumieć ostatecznie będziemy ten skutek aktu, •i.. 11 .i«rgo urzeczywistnienia zmierza on mocą właściwej sobie wewnętrzni «• inwości; wewnętrzna celowość aktu oznacza natomiast uporządko-«4iilr jego elementów składowych pr/cz nadanie im takiej prawidlowo-i« i i działanie zgodne z tą prawidłowością zmierzało bezpośrednio i na ,.i. i w\/>m miejscu do spowodowania tego właśnie skutku.
• i imułowana definicja przedmiotu pozwala ustalić jego główne wlali mmii I tak:
I Vłni on w strukturze aktu rolę czynnika określającego gatunkow ą sw o-»•!•> . czyli samą jego istotę, dzięki której dany akt jest w łaśnie tym aktem
..... mu) m. np. mówienie prawdy przez odpowiadający sobie przedmiot jest
.. • mcm prawdy, a nie udzielaniem jałmużny. Niepodobna przeto poznać,
i* .1 natura danego aktu, nie poznawszy jego przedmiotu. Ale też na od-
• mów ląc o przedmiocie aktu. mów imy równocześnie o jego naturze Podstawowa rola przedmiotu w strukturze aktu przejawia się dalej
i ni że pewne czynności mogą być w pewnych wypadkach bardzo do
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
skanuj0083 (14) 170 AKSJOMKilA I IY< /NA quid. ubi. quibus mailiis. cur. guomodo. quando. Omówimy
35028 skanuj0083 (14) 170 AKSJOMKilA I IY< /NA quid. ubi. quibus mailiis. cur. guomodo. quando. O
skanuj0085 (14) 174 AKSJOLOGIA LTYlZNS etycznemu relatywizmowi, który pociąga za sobi
skanuj0088 (14) 180 AKSJOLOOIA ETYCZNA naturalnego i ubocznego. Jako takie wyrażają czynniki struktu
skanuj0097 (11) 198 AKSJOLOOIA EIY(/są nych Lotze. Moorc. Schclcr. etyka chrześcijańska, z pewnymi z
13349 skanuj0074 (14) 152 AKSJOLOGIA I IYCZK A nośnic do tego tematu toczą się między etykami (do sp
22696 skanuj0075 (16) 154 AKSJOLOGIA I IV< /SA działaniu właściwe kategorie moralnego dobra, zła
85111 skanuj0078 (14) 160 AKSJOLOGIA fcTYt /.NA dcrczy cios) stają się „zabiciem człowieka” tylko pr
68868 skanuj0085 (14) 174 AKSJOLOGIA LTYlZNS etycznemu relatywizmowi, który pociąga za sobi
skanuj0075 (14) 83 Także polityka interwencyjna rządu, poprzez ustalanie administracyjnych cen. poda
więcej podobnych podstron