15432 obraz2
12 Rytuały
symbolizuje wierność, a wąż perfidię. Sztuka, poezja, religia odwołują się do symboli. W każdym przypadku chodzi o rzecz nieobecną w naszej bezpośredniej percepcji, a „przedstawianą”, wyobrażaną przez symboliczny przedmiot, zapewniający związek z niewidzialnym i pobudzający wyobraźnię1.
Praktyki rytualne są w najwyższym stopniu symboliczne, gdyż przez postawy, gesty lub słowa pośredniczą w związku z „istotą” nie tylko nieobecną (jak w przypadku zwykłego „znaku”), ale również niepostrzegalną, nieosiągalną inaczej niż poprzez symbol. Widzimy więc, że rytuał i symbol od siebie zależą. Przy czym systemy symboliczne mogą istnieć bez rytuału, jak na przykład matematyka, która stanowi jednak bardziej abstrakcyjny i zintelektualizowany system, podczas gdy sztuki piękne, mity, ideologie (nawet racjonalizm, kiedy graniczy z dogmatem i z „kultem rozumu”) nie mogą obejść się bez rytuału. Spośród kilku zwięzłych definicji, mogących nazwać każdy rytuał religijny, świecki lub codzienny, zacytujmy zaproponowaną przez I. Chiva: „społeczna technika symboliczna”.
3. Korelaty rytuału
Rozumiemy przez to pojęcie elementy, bez których rytuały nie mogłyby istnieć ani funkcjonować.
-Wiara, sacrum, ciało: z jednej strony chodzi o całość „wierzeń” zrosłych z pewną doktryną religijną lub magiczną z mitem początku2, z pewnymi ideałami laickimi, implikującą we wszystkich przypadkach określoną postawę umysłową w sprawach wiary. Wymyka się ona każdemu rozumowemu tłumaczeniu; zwraca się do bytu najwyższego, do sił tajemnych lub do wartości, które przybierają dla wierzącego święty charakter.
Można powiedzieć, że o ile istnieją rytuały bez boga i bez tajemnicy, o tyle nie mógłby istnieć rytuał bez wiary - ani z pewnością wiara bez rytuałów.
Sacrum to dziedzina i pojęcie złożone3, przeciwstawne „profa-num”. Oznacza to, co oddzielone i rozgraniczone, „przestrzeń zamkniętą”, miejsce zarezerwowane tylko dla wtajemniczonych.
Prace etnologiczne i historyczne odsłaniają dwoistość sacrum istniejącego na pograniczu czystego i nieczystego, porządku i nieporządku, poszanowania i naruszenia. W dodatku sacrum należy bardziej do kategorii emocji niż do wyobrażeń. Jest to według R. Cail-loisa „kategoria wrażliwości”. Czy owo pojęcie dotyczy wyłącznie transcendencji, komunikacji ze światem nadprzyrodzonym, nadludzkim, do którego odnoszą się wszystkie archaiczne rytuały? Czy też można przyjąć istnienie sacrum immanentnego, związane z wartościami laickimi ze sfery obywatelskiej, moralnej, politycznej, wynikającymi z przeróżnych układów? Odpowiedź na to pytanie pojawia się w definicji rytuału, jeśli włączyć do niej współczesność. Powrócimy jeszcze do tego zagadnienia.
Z drugiej strony bez szeregu zachowań fizycznych (postawy, gesty, tańce, śpiewy) wyrażanie wiary byłoby niemożliwe. Nie istnieje bez wątpienia żaden rytuał, który nie wykorzystywałby pośrednio lub bezpośrednio ciała - bądź to jako miejsca do naniesienia pewnych znaków czy stosowania zabiegów, bądź to jako źródła energii i oddziaływania (spojrzenia, dotknięcia, wołania, zawodzenia), albo też często jako podmiotu seksualności, dziedziny, w której kultura zwraca się do popędów. Wszystkie prace poświęcone rytuałom podkreślają głęboki związek wiary i cielesności. „Czy wiara, która nie porusza, może być szczera?” - głosił w słynnym wierszu Racine4. Na poziomie najbardziej pierwotnym, lecz aktualnym także w naszych czasach, tatuaż stanowi rytualny znak grupowego lub osobistego przeznaczenia.
Teraz możemy zaproponować przekrój ową definicję rytuału: „jest to skodyfikowany system praktyk, posiadający w określonym miejscu i czasie subiektywne znaczenie i symboliczną wartość dla swych uczestników i świadków, implikujący aktywizacją ciała i posiadający związek z sacrum Należy zaznaczyć, że powyższa definicja wyklucza pospolite użycie terminu jako nazwy rutynowego działania (ry-tualizm) oraz nie obejmuje rytualizacji u zwierząt wymykającej się implikacjom sakralnym.
4. Rola rytuałów
Nie można ograniczyć się tylko do aspektów rytuałów, które dają się obserwować, jak: powtarzalność, ciągłość, zmienność kulturowa, lokalna. Ważne jest, żeby określić ich funkcje i znaczenie w powiązaniu z atmosferą powstającą w grupie podczas trwania rytuału oraz
Człowiek mógł zostać zdefiniowany przez Cassirera jako „zwierzę symboliczne”.
Wrócimy do związków rytuału i mitu, rozdz. III, paragraf I i IV, paragraf II.
Zob. J. Wunenberger, Le sacre, PUF, seria „Que sais-je?”
J. Racine, Atala, akt I, scena 1. Przekł. poi. m.in. Jadwiga Dackiewicz.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
obraz2 12 Rytuały symbolizuje wierność, a wąż perfidię. Sztuka, poezja, religia odwołują się do sym
Zadanie 1.12. Teksty literackie Różne obrazy ojczyzny w kulturze. Omów zagadnienie, odwołując się do
Obraz1 6 12 Definicje i symbole poziomów glebowych G — poziom glejowy; poziom mineralny wykazujący
Obraz2 (12) Wpływ wymiaru technologicznego na gęstość mocy wydzielanej w procesorach Tendencje
Obraz1(1) ~1 72 FUNDAMENTALIZM ISL/ Ul$Kj odwołując się do jedności symboli religijnych. Islam
Obraz1 (12) Wytwch S -15 Bardzo E « 6 duże P-03 Jedna ofiara śmiertelna Codzienna Możliwe do pomyśl
14538 obraz6 40 Rytuały wierni, objawia sią przesadnymi ruchami, których nie da się łatwo przyporzą
Obraz1 (12) Siła rozwijana przez mięśnie Maksymalna siła całego mięśnia jest proporcjonalna do wiel
Obraz3 (117) 338 Podstawy fizjoterapii ka między kręgowego), co zwykle przyczynia się do przemieszc
67944 Scan0066 (12) El AVE es rapidisimo.18b —i Rosa i Rodngo wybierają się do Bilbao, aby zwiedzić
73697 Obraz06 (6) przypadkach wychodziłem znacznie szerzej poza związany z tematem kieruneK odwołuj
więcej podobnych podstron