oogeneza11

4Ą\CAM

kilkudziesięciu mikrometrów do ponad dwudziestu centymetrów (współczesne strusie; u kopalnych — jaja dochodziły do kilku litrów objętości) (rys.. 42).

' Wielkość komórek jajowych nie jest bezpośrednio skorelowana z rozmiarami zwierzęcia. Zależy ona od ilości zgromadzonych materiałów zapasowych, a to wiąże się ze sposobem odżywiania zarodka. Zwykle obserwuje się odwrotną zależność pomiędzy liczbą składanych jaj a ich

F    G    H I JKLMNO

Rys. 42. Rozmiary jaj. A—E — wielkości naturalne jaj wraz z osłonami, F—O —■ jaja bez osłon powiększone odpowiednio do podanej skali.

A —    jajo kury;    B — dużych    węży i żarłaczy; C —    kolibra; D —    żaby; E — stekowca;    j

F —    głowonoga;    G — kraba;    H — najmniejsze jajo    płaza; I — najmniejsze jajo ryby;    J

J —    największe    jajo torbaczy    (Dasyurus), K — jajo    owcy, krowy,    psa; L — człowieka,    1

kota,    królika; M    — większość    gryzoni, N — najmniejsze jajo ssaka    (Microtus); O — jajo    |

mszywioła

wielkością. Zwierzęta, które nie zapewniają żadnej opieki, rozwijającym j się zarodkom, zwiększają szanse przetrwania gatunku składając nieraz j olbrzymie, rzędu kilku milionów (np. ryby), liczby jaj o małych rozmia- I rach. Dotyczy to głównie zwierząt wodnych, nie tylko niższych, lecz 1 i wielu kręgowców; których jaja są unoszone swobodnie w wodzie jako i formy pelagiczne lub opadają na dno, zależnie od swych właściwości fi-J zycznych. Największe jaja w stosunku do wielkości ciała produkują brzuchorzęski, należące do robaków obłych. Jaja osiągają* prawie poło-j wę wielkości macicy, która ma do 2 mm długości. Niemniej- samice brzuchorzę.srlc nie produkują więcej niż 5 jaj.

W wiflu grupach zwierząt rozwinęły Kię różno formy zubwacplcczwnltł |iu!umilwn przed wrogami; od najprostszych przypadków, Jak /ngr/e liywmiie jnj, przylepianie ich do roślin czy innych przedmiotów, aż do budowania specjalnych gniazd i czynnej opieki rodziców, Juk nu przykjnd wy/iludywańie jaj. W takich przypadkach obserwuje się znaczny spadek liczby produkowanych jaj, natomiast zwiększają się ich rozmiary. Do lej grupy należy m. in. większość kręgowców, zwłaszcza ptaki, gady l żurłaoze, których jaja mają olbrzymie rozmiary (rys. 42B).

Odwrotną tendencję obserwuje się u zwierząt o żyworodnym sposobie rozrodu. Pojawia się on w wielu grupach (por. str. 411), ale w formie najbardziej wyspecjalizowanej występuje w gromadzie ssaków. Ponieważ zarodki „pasożytujące” w organizmie rodzicielskim nie potrzebują własnych materiałów zapasowych, jaja zwierząt żyworodnych mogą być małe. Ponadto i liczba ich jest niewielka, ze względu- na ograniczone możliwości wyżywienia zarodków przez osobnika rodzicielskiego. Ja-jorodne stekowce składają jaja jeszcze bardzo duże; u torbaczy, które wprawdzie są żyworodne, ale związek zarodka z matką jest niedoskonały, jaja mają “dość pokaźne rozmiary (ok. 5 mm)^sTatomiast komórki jajowe ssaków żyworodnych łożyskowych, u których odżywianie zarodka przez matkę jest bardzo wydajne dzięki rozwojowi łożyska, należą do najmniejszych w świecie zwierzęcym, przy czym jajo królika' niewiele ustępuje rozmiarami jaju wieloryba. Jednak i w tym przypadku komórki jajowe są tworami bardzo dużymi w porównaniu z komórkami innych tkanek ssaka.

Niezależnie od wielkości i ilości nagromadzonego żółtka, gamety żeńskie, zawsze zachowują, charakter komórki (rys. 44, fot. 20^ Każda komórka jajowa od zewnątrz otoczona jest błoną komórkową, zwaną

0    o 1 e mjm.ą,. obejmującą cytoplazmę, określaną jako o o p 1 a z m a. Część cytoplazmy sąsiadująca bezpośrednio z oolemmą, mająca różną grubość u poszczególnych gatunków, nazwano cytoplazmą korową, jest ona z reguły homogeniczna, silnie zżelowana i nie posiada organelli komórkowych (występować mogą w niej tylko ziarna korowe). Reszta ooplazmy (endo plazma, cytoplazma wewnętrzna) jest niejednorodna, można ją podzielić na dwie zasadnicze części: tzw. cytoplazmę twórczą (animalną), pozbawioną lub prawie pozbawioną żółtka, bogatą w rybosomy, heterogenne RNA i siateczkę wewnątrzplazmatyczną

1    tzw. cytoplazmę odżywczą (wegetatywną, albo deutoplazmę), upakowaną żółtkiem. Oczywiście podział ten jest sztuczny, utrzymywany ze względów dydaktycznych, gdyż nigdy nie ma wyraźnej granicy pomiędzy obu kategoriami ooplazmy.

Różnie przedstawia się rozmieszczenie materiałów zapasowych w komórkach jajowych poszczególnych grup zwierząt, a w związku z tym ich organizacja morfologiczna. Zależnie od ilości nagromadzonego żółtka, wyróżnia się komórki jajowe:

'    113

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
IMG05 (12) domnującą w codziennej pracy. Dziś, po ponad dwudziestu pięciu latach od opublikowania p
Stale do hartowania w oleju NC10, NC11, NWC, NWM, NC6, NC4 o dużej zawartości węgla, w niektórych do
11063077?64393843967139762741 n mrrROidGiA i kontrola mości Schemat pomiaru średnicy podziałowo) me
IMAG0517 3. Ameryka 204 nad 100 tys. m2, w których mieści się od 100 do ponad 500 sklepów. W obiekta
IMAG0707 (3) Do czasów dwudziestowiecznej dokumentacji folklorystycznej, kiedy badacze zaotf się int
IMGQ37 Mimsatelity Są to powtórzenia kilkunasto-lub kilkudziesięcionukleotydowe (nawet do 350 pz). T
DSC00088 4k Pomiar średnicy podziałowej mikrometrem do gwintu ; pomiaru li *> 3 4 5 wart. średn
DSC00094 a — —-= 4.597/n/n Sp n 5. Pomiar grubości zęba przez n-zębów za pomocą mikrometru do kół
80485 IMG83 Alcea rosea (malwa różowa) Vstrefa 3 » 7AJ Powszechnie znana roślina dwuletnia o wyeoki
Slajd38 Pale Wolfsholza ZALETY: 1 2. 3. Możliwość wykonywania do ponad 20 m © Łatwość zorganizowania
47366 SAM87 ktemnki. f*My. ludi*. -yitmmmi jubnkrry służyli też żołnierze z ponad dwudziestu innych

więcej podobnych podstron