Główne nurry współczesnej ekonomii

81

a

iłń

C'_

■A

Rozdział trzeci

i

W

Główne nurty współczesnej ekonomii

i

Narodziny ekonomii jako nauki. Ekonomia klasyczna

• płaszczyzny jest wołnokonkurencyjny rynek, zapewniający dążenie gospodarki do j' ^u/nowagi. To optymistyczne spojrzenie w kwestii przywracania równowagi go-5 _Sp₀darczej wynika ze stanowiska ekonomii klasycznej w sprawie realizacji. Stoi | ₀na na pozycji tzw. prawa rynków Saya.    —

Jean E. Say (1767-1832) ogłosił w opublikowanej w 1803 r. pracy Traktat jj o ekonomii politycznej... tezę, że „produkcja stwarza możliwość zbytu produ-•1 któw”¹. tzn. tworzy efektywny popyt wystarczający na zakup (realizację) całej i podaży towarów. W systemie ekonomicznym nie może więc wystąpić nacłprodu-f kej?., będąca wyrazem nierównowagi między popytem'a podażą. Pogląd J.B. Saya ; w kwestii realizacji wynika z założenia i neutralności-pieniądza: oraz teorii "usług i czynników produkcji. Pieniądz jest neutralny, kiedy zmiana jego ilości w obiegi ^r; gu powoduje wyłącznie zmiany wielkości nominalnych (cen). Pieniądz nie

; . wpływa na kształtowanie się wielkości realnych (poziom i struktura produ-• \ kcji, poziom zatrudnienia). Pieniądz w procesie wymiany spełnia jedynie rolę technicznego pośrednika, jest mówiąc językiem Saya „wozem dla przekazywania wartości produktów”². Natomiast wartość produktów jest tworzona w procesie produkcji przez pracę, kapitał i ziemię. Wszystkie czynniki produkcji są warto-ścictwórcze: świadczą w procesie produkcji usługi, za które otrzymują wynagrodzenia, dochody. W procesie produkcji powstają więc, z jednej strony, produkty, a z drugiej, dochody, będące ścisłym odzwierciedleniem ich wartości, czyli powstaje siła nabywcza niezbędna do ich realizacji. W skali globalnej strumień wartości produktów musi być więc równy strumieniowi dochodów. Jeżeli nawet

rjMoJj.

rl KOJ

• ‘<'vUe

Ua/auA-

Refleksja nad gospodarowaniem towarzyszy ludzkości właściwie od pccząt-f ków jej gospodarczej działalności. Początkowo były to jednak uwagi na rnargine-; sie innych rozważań; nie stanowiły zwartego systemu teoretycznego, nie stanowi-; ły odrębnej dyscypliny naukowej. Dopiero burzliwy rozwój gospodarki townro-j: wo-pieniężnej w kapitalizmie stworzył podstawy i potrzebę teoretycznej anohzyi prawidłowości procesu gospodarowania.    |

W drugiej połowie XVIII wieku powstaje pierwszy zwarty system teorctycz- j nv. zwar.y^ ekonomią - klasyczną. Głównymi jej przedstawicielami są: Adam ■    _. .

Smith (1723-1790) i DavW“R1ćardo (1772-1823). Wielki traktat A Smitha Ba-} ^cz$^sc dochodów zostaje stezauryzowana (wycofana z obiegu), neutralność pienią-danianad naturą i przyczynami bogactwa narodów został opublikowany w 1776 r.,) ^dza sprawi, ze ceny się obniżą, dostosowując się do zmniejszonego strumienia na początku ery przemysłowej; główne dzieło D. Ricardo Zasady ekonomii poli- j dochodów. Równowaga między globalną podażą a globalnym popytem zostanie tycznej i opodatkowania czterdzieści lat później, w 1817 r„ czyli w czasie pełne-; uratowana, słowem wytworzyć znaczy — według Saya — zrealizować.    ~"^:

go rozkwitu rewolucji przemysłowej. System teoretyczny A. Smitha i D. Ricardo; ^ Założenie, że produkcja sama tworzy sobie rynki zbytu nie przystawało jed-iest podstawa liberalizmu ekonomicznego, czyli teorii głoszącej, że wolnokonku-j «^ak rzeczywistości gospodarczej nawet w fazie burzliwego rozwoju kapitali-1 rencyjna gospodarka samoczynnie, bez zewnętrznej ingerencji, dąży do równowa-j ^zmu- Zakłócenia procesu reprodukcji musiały wyzwolić krytykę prawa Saya, progi. Słynne cztery słowa laissez faire, laissez passer (swoboda działania, swoboda; wadzoną zresztą z różnych punktów widzenia: ustępującej klasy feudałów — njchu) powinny być przewodnią ideą ustawodawstwa i naczelną wskazówką dlaj ^T-R. Malthus (1766-1834) czy drobnego wytwórcy — J.Ch.L. Simonde de Sis-administracji państwowej.. Rząd nie powinien ingerować w procesy gospodarcze,\ mor.rii (1773-1842).

ponieważ „niewidzialna ręka rynku” dokonuje optymalnej alokacji zasobów dof Thomas R. Malthus znany jest przede wszystkim jako autor tzw. prawa lud-poszczególnych dziedzin wytwarzania, uruchamia samoregulujące mechanitny{Men.Głosi ono, że: „Ludność — w razie braku przeszkód — wzrasta w poste-gospodarki, jej ustawiczne dążenie do równowagi.    irilŁgeometrycznym. ŚrodlU-UtrzymaniiL-WżrastaiaJę.d.ynic w postępie arytmetycz-

U podstaw takiego spojrzenia na procesy gospodarcze leży pogląd, zę_M£i.nym ³- fa asymetria musi doprowadzić, zdaniem autora, do ujemnych skutków resy społeczne są wypadkową interesów indywidualnych. Klasycy traktują spole-j społecznych. Zaleca więc „roztropne metody postępowania” w celu ograniczenia czeństwo jako sumę jednostek. Wobec tego wolna i nieskrępowana działalność! przyrostu naturalnego. Do tego wątku rozważań Malthusa nawiązują współcześni jednostek kierujących sie zasada korzyści materialnych (koncepcja homo oeco-j'

nomicus) przyczynia się do powiększenia korzyści soołecznych. Panuje harmoniaj    ¹ J-B. Say Traktat o ekonomii politycznej, czyli prosty wykład sposobu, w jaki się tworzą,

interesu 'osobistego i społecznego. Interes osobisty,* będący motywem działania ^dpclają i spożywają bogaewa, Warszawa 1960. s. 208.

i ^    „ , i    - J.n. oay op.ca.. s. 211.    .    - *    ,    .

hSM

■j \'

i U-.tr •:

itr.

'    ' d

i * ' 0<?:    |\₍

' '“tftA f t '.'_;ł

■ '</ />.

.. V.    , -

ni.Ui Y

t> < *    : *

podmiotów w warunkach wolności gospodarczej, zapewnia optymalny rozwoj ekonomiczny i realizację interesu społecznego. Zwornikiem, który łączy te dwie

^J T.R. Malthus Prawo ludności, Warszawa 1923, s. 58.

.    * i>:-Ty.• .ku ••./i.nj.d-'; •• i

<• I

i _t.

r - •

L