img937 (3)

puje jego afrykatyzacja. W efekcie zamiast zwartych [t] lub [d] pojawiają się zwarto-szczelinowe (afrykaty) [ć] lub [3]. Ostatecznie wypada więc stwierdzić, że omawiane tutaj połączenia literowe mogą być realizowane warianty wnie na jeden z dwóch następujących sposobów:

dsz, trz -► [tś] albo [ćs], por.:

odszedłeś — [otsedueś] albo [oćsedueś] powietrze — [pov’ietse] albo [pov’iećse]

dcz, tez -*• [tc] albo [•ć], por.:

od czego — [ot ćego] albo [o* ćego]

Tczew — [tćef] albo [ *ćef|

V    V

-d dż-, -t di- -► [d 3 -] albo [• 3], por.:

\J    _v U^J’^F

od dżumy — [od 3umy] albo [o- 3umy]

O V    ' '    v

brat dżokeja — [brad 3okeia] albo [bra-^okeia] d ż-, drz -► [dż] albo [3ż], por.:

nad rzeką — [nad żekou] albo [na3zekou] jad żmij — [md żm’n] albo [i a3Jm’ii]

Omawiając charakteryzowane tutaj asymilacje głoskowe, I. Sawicka (1995: 150—152) zauważyła, że możliwe jest „dalsze uproszczenie realizacji, tj. zredukowanie pary głosek do pojedynczej afrykaty”. W wymowie kulturalnej dopuszczalne są tego rodzaju zmiany jedynie w wygłosie lub w pozycji przed spółgłoską, por.:

patrz — [patś] albo [paćś], albo [pac] trzmiel — [tsnrfiel] albo [ćsm’iel], albo [ćm’iel]

Redukcje omawianych tu grup do samej tylko afrykaty nie są natomiast dopuszczalne w kulturalnej polszczyźnie ani w pozycji przed samogłoską, ani przed spółgłoską na szwie morfologicznym, por.:

trzy — [tśy] albo [ćśy], ale niepoprawne * [ćy], gdyż [ćy] = czy trzech — [tśex] albo [ćsex], ale niepoprawne * [ćex], gdyż [ćex] = Czech trzyj — [[syk] albo [ćśyij, ale niepoprawne * [cykl, gdyż [cykl = czyj

v    v

drzewo — [dżevo] albo [3żevo], nie * [3evoJ

v    v

odżył— [odżyu] albo [o3żyu], nie * [o3yu]

podszedł— [potset] albo [poćset], nie* [poćet], gdyż [poćet] = poczet

Głoski [t] i [d] mogą fakultatywnie ulegać afrykatyzacji także przed szczelinowymi [s], [z], [ś] oraz [£]. Asymilacje zachodzące pod wpływem prawostronnego sąsiedztwa prepalatalnych głosek [ś], [ź] były już omawiane w poprzednim punkcie, gdyż ich istotą przede wszystkim jest zmiękczenie. Są to więc upodobnienia pod względem miękkości. W tym miejscu zwróćmy zatem uwagę jedynie na dopuszczalne przez normę sposoby realizacji połączeń ts, ds, t z-, -d z-. Mogą być one warianty wnie realizowane albo jako grupy złożone z sąsiadujących ze sobą przedniojęzykowo-zębowych głosek zwartych [t] lub 1 d 1 oraz przedniojęzykowo-zębowych szczelinowych głosek [s] lub [z], por.:

-t s- brat sam — [bra^jam] ds podstawa — [potstava]

nad stołem — [najjtouem]

-t z- brat znajomej — [bra^naiomekl -d z- ród złodziejski — [ruc|^uo3eisk’i]

Możliwa jest wszakże realizacja nieco inna, a polegająca na pojawieniu się nie zwartych [t], [d], lecz zwarto-szczelinowych Tc] lub [3], Cytowane wyżej przykłady mogą być zatem wymawiane także w następujący sposób: brat sam — [bra^jam] podstawa — [pocstava]

W takich wypadkach zauważymy regresywne oddziaływanie prawostronnego kontekstu głosek [c], [3] na rodzaj przeszkody, na którą napotyka powie-Irze w czasie artykulacji poprzedzającego segmentu. Dźwięki te są afrykatami. l*owstają zatem nie tylko dzięki zwarciu, lecz także i szczelinie wykonywanej przez przód języka i zęby górnej szczęki. Artykulatory zbyt wcześnie przygotowując się do wykonania tej szczeliny powodują, że poprzedni segment przestaje być głoską tylko i wyłącznie zwartą, następuje jego afrykatyzacja. W rezultacie zamiast zwartej [t] lub [d] pojawia się zwarto-szczelinowa [c] lub 13|. Ostatecznie stwierdzimy, że omawiane tu połączenia mogą być alternatywnie realizowane zgodnie z następującą regułą: ts lub ds----► [ts] albo [cs], np.:

brat Sławka — [bratjuafka] albo [brat^juafka] lud sławny — [lutj>uavny] albo [lucjuavny] odstawić — [otstav’ić] albo [ocstav’ić]

dz lub tz----► [dz] albo [3z], np.:

odznaczyć — [odznaćyć] albo [o3znaćyć] od zawsze — [od^zafśej albo [o^jafśe] kot Zosi — [koc^jośi] albo [ko3^ośi]

Segmenty t lub d mogą ulegać afrykatyzacji także wówczas, gdy występują bezpośrednio przed zwarto-szczelinowymi [c], [3], fć] lub [3], Wpływ sąsiedztwa prepalatalnych fć], [3] był już przedmiotem naszych obserwacji w poprze-

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
img147 129 nego, w szczególności godziło w jego dobre imię, sytuację społeczną łub wiązało się z dod
Ustalić, jak działa tekst, to ustalić, które z jego róż-nych aspektów są lub mogą się stać relewantn
38236 img147 129 nego, w szczególności godziło w jego dobre imię, sytuację społeczną łub wiązało się
img147 129 nego, w szczególności godziło w jego dobre imię, sytuację społeczną łub wiązało się z dod
Poetycki model prozy w dwudziestoleciu międzywojennym (22) krotnie też porównanie przechodzi w cytat
Kappacyzm to nieprawidłowa realizacja głoski k. Zamiast niej często pojawia się głoska t. Gammacyzm
scan0033 (8) System informowania kierowcy (FIS) Jeżeli zamiast OK, nadal pojawiają się wskazania nie
Poetycki model prozy w dwudziestoleciu międzywojennym (22) krotnie też porównanie przechodzi w cytat
dalszym podziałom, a jego rezultatem jest produkt, usługa lub istotna decyzja. W strukturze modułowe
IMG?77 (2) Produkty pochodzenia zwierzęcego - mięso i jego przetwory W zjadanym na surowo lub nie do

więcej podobnych podstron