39244 img371
40 WSTĘP KRONIKA. JAKO ŻRÓOt.O I JAKO UJ WÓR LITERACKI 47
pnia'“ cesarza Lotara. Na pewno co najmniej parę tygodni wcześniej wiedziano w otoczeniu dworskim o nieprzychylnych Ottonowi zamiarach księcia; wtedy ostatni rozdział Kroniki Czechów musiał już być napisany. Ostatnie więc sześć rozdziałów powstało najprawdopodobniej w ciągu 3-4 miesięcy. Fakt ten przeczy poglądowi o bardzo powolnym. rozciągającym się na długie lata systemie pracy kronikarza.
Nie można jednak pracy nad całą Kroniką traktować jednolicie. Najmozolnicjsze było i najwięcej czasu niechybnie zabrało szukanie źródeł pisanych i słuchanie opowiadań starców, jednym słowem zbieranie i zgodne z wymaganiami le-odyjskiej szkoły pisarskiej opracowanie materiałów do księgi pierwszej. Logiczne wydaje się przypuszczenie, że Kosmas wtedy zaczął nad tym pracować, kiedy w jego sytuacji życiowej stało się to aktualne, kiedy zaczął pełnić funkcję nadwornego kronikarza; przypomnieć trzeba zdanie w przedmowie do trzeciej księgi, wskazujące, że pisanie dziejów należało do obowiązków autora. Zważywszy, że dwukrotnie wiąże Kosmas czas pisania Kroniki z osobami księcia Władysława i biskupa Hennana, można się domyślać, że i biskup Herman był w jakiś sposób związany z tym dziełem -może zachęcił konfratra do podjęcia trudu dziejopisarskiego?
Prawdopodobieństwo rozpoczęcia zbierania materiałów do Kroniki dopiero po wstąpieniu na tron księcia Władysława oraz uzasadnione mniemanie, że czynność ta w stosunku do czasów „starodawnych” wymagała dłuższej pracy, przemawia dodatkowo za przyjęciem podanej przez autora daty skomponowania pierwszej księgi Kroniki Czechów.
44 M. Wojciechowska, Ze studiów nad rękopisami Kosnrasa, Sbor-nik liistoricky 5 (1957), s. 14; Novotny, Ć. d. 1/2, s. 564-565.
1
2. „KRONIKA CZECHÓW" JAKO ŹRÓDŁO HISTORYCZNE I JAKO UTWÓR LITERACKI
Niewielu chyba dzicjopisów doczekało się tak sprzecznych sadów o swoim dziele, jak Kosmas. Już w XII w. spostrzegano jego niedociągnięcia; o ćwierć wieku młodszy od niego kronikarz, wykorzystujący Kronikę Czechów Annalista Saxo, zwrócił uwagę na jedną z najsłabszych stron Kosmasa, na nieścisłości w datach (przyp. 40 i 44 do ks. I). Zapewne i inni je dostrzegli, nic umniejszało to jednak uznania, jakim się cieszył u współczesnych i potomnych. Następni dziejopisowie Czech piszący po łacinie albo nawiązywali tylko do Kroniki Czechów i kontynuowali ją, jak Kanonik Wyszehradzki, Wincenty, Jarloch, anonimowi kanonicy prascy, albo przetwarzali ją i uzupełniali dopełniając kontynuacją, jak np. Mnich Sazawski. Był też Kosmas podstawą historiografii czeskiej w języku rodzimym, począwszy od najstarszej czeskiej kroniki rymowanej, tak zwanego Dalimila. z początku XIV w.” Także D ł u-gosz w XV w. korzystał z Kroniki Kosmasa jako ze źródła do problematyki czeskiej'1®. Powoli, z czytanej i przetwarzanej, aktualnej księgi dziejów czeskich stawała się Kronika Czechów tylko źródłem historycznym, badanym, komentowanym i wydawanym krytycznie. Zaznaczyło się to już w wieku XVI; wiemy z korespondencji profesora praskiego uniwersytetu Mateusza Collina z rektorem szkoły książęcej w Miśni Jerzym Fabrycjuszem, że
47Ncjstarśi ćeska ryrnnvana Kronika tak rcćeneho Dalimila, wyd. B. Havranek, J. Dafihelka, Historicke poznamky napsal Z. Kristcn, wyd. 2, Praha 1958.
41S. Solnicki, Źródła Jana Długosza da problematyki czeskiej, Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, seria A, nr 159, Wrocław 1973, s. 28-31, 107-109.
XLVI WSTĘP UKŁAD ..KRONIKI” XLV11
nil to w tym celu, by udowodnić, że Thictmar zaczynał swą Kronikę od początku VII księgi, czyli 61 (wyd. Holtzman-na), 41 (wyd. Lappenberga) rozdziału VI księgi. Pogląd ten, jak zaznaczono wyżej, nie utrzymał się w nauce.
Thielmar poświęca pierwsze cztery' księgi opisowi panowania pierwszych władców z dynastii saskiej i tak rozkłada materiał, że dla każdego władcy przeznacza osobną księgę, mianowicie I księgę dla Henryka 1 poczynając od roku 908, II księgę dla Ottona I, III księgę dla Ottona II, IV księgę dla Ottona III. Księgi od V do VIII obejmują współczesne ThieUnarowi dzieje Henryka II. Pierwsza z nich. tzn. V, przedstawia wydarzenia roku 1002, związane zc wstąpieniem na tron I Ienryka II, i opisuje panowanie lego władcy aż do epokowego dla Thielmara wydarzenia, jakim było wskrzeszenie biskupstwa merseburskiego w roku 1004. Księga VI sięga od roku 1004 do koronacji cesarskiej Henryka II w roku 1014. Księga VII zaczyna się opisem tej koronacji i zamyka na roku 1017. Wreszcie ostatnia księga. VIII, pisana współcześnie z wypadkami i nie dokończona wskutek śmierci autora, odtwarza wydarzenia roku 1018.
Podział ksiąg na rozdziały nic pochodzi od Thielmara, lecz od wydawców Kroniki w Monumcnla Germnniae Hi-storica, którzy starali się uzasadnić (en podział z logicznego i stylistycznego punktu widzenia.
W ramach poszczególnych ksiąg Thictmar trzyma się na ogól porządku chronologicznego, lecz zdarza mu się od niego odstępować. Oto, co pisze sam o sobie w tym względzie: „Ponieważ nic mogę przedstawić w porządku tego wszystkiego, co podług planu dzieła powinno być napisane. nie wstydzę się powrócić do niektórych spraw poniżej. Różne wprowadzam zmiany jako ten wędrowiec, który zbacza z prawidłowego szlaku, czy to wskutek trudności drogi, czy to z braku orientacji w zawiłej sieci ścieżek”. Rozgrzeszając się w ten sposób, kronikarz raz po raz wstawia do tekstu wydarzenia, które poprzednio pominął lub których jeszcze nie znał, i dopuszcza się dygresji w postaci długich wywodów moralizatorskich, które rozrywają wątek opowiadania i naruszają chronologię dzieła. Taka jednak była maniera ówczesnego dziejopisarstwa, że albo dawano krótką suchą notatkę przy odpowiednim roku, co praktykowały niektóre roczniki39, albo opis wydarzeń opatrywano komentarzem z punktu widzenia zasad religii i moralności, co dawało okazję do wspomnianych dygresji. Thiet-niar starał się zacłtować równowagę między jednym a drugim sposobem pisania i stąd trafiają się u niego także kr ótkie, zwięzłe wiadomości, przypominające styl rocznikarski, lecz tendencje moralizatorskie brały górę u tego bądź co bądź duszpasterza i w rezultacie dzieło jego roi się od dygresji i nie powiązanych ze sobą chronologicznie epizodów.
Również nic grzeszy nasz kronikarz dokładnością w oznaczaniu dat poszczególnych wydarzeń opisywanych w Kronice. Do rzadkości należy u niego podanie roku wydarzenia. Tylko przy dawniejszych wydarzeniach z IX wieku i śmierci władców datacja roczna jest niemal reguła. Natomiast przy wydarzeniach X i XI wieku Thictmar wymienia zazwyczaj tylko miesiąc i dzień według rzymskiego kalendarza, albo święto kościelne. Często postępuje on w len sposób, że wymieniwszy w pewnym kontekście całą datę roczną przy następnych wydarzeniach powołuje się na nią pisząc np.: in seąuenti anno lub: in ąttarla eiusdem mtmeri anno. Zdarza się również, że kronikarz podaje porę roku czy rok panowania władcy, albo wreszcie wyraża się
^TJ. Fortinski, op. cii., S. 71.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
img373 WSTĘP KRONIKA. JAKO ŹRÓDŁO I JAKO UTWÓR LITERACKI 50 wanc jako plagiat i nie jest dowodem, że
img374 52 WSTĘP KRONIKA. JAKO ŹRÓDŁO t JAKO UTWÓR
img368 40 WSTĘP KRONIKA. JAK 1 KJEUY POWSTAWAŁA 41 Brzelysława, syna księcia Oldrzycha. La
DSCN8243 40 WSTĘP są tylko odwrotną stroną ostracyzmu. Krzyż, który pojawił się w uwagach Do Czyteln
40. Test koniunktury jako technika badań rynku usług turystycznych / S. Bosiacki.
SPIS TREŚCI Wstęp. Fantasy jako gatunek egzomimetyczny. Określenie przedmiotu badań
44652 tomI (80) 82 Podstawy fizjoterapii Ryc. 40. Mechanizm rozciągowy jako serwomechanizm - wg E. E
10 Wstęp gender jako perspektywy analitycznej, pokazują wyraźne zróżnicowanie oczekiwań kobiet i
WSTĘP Przedsiębiorstwo jako podstawowy element życia gospodarczego ewaluowało na przestrzeni lat, bę
więcej podobnych podstron