39254 SAM90 resized
na nowelę traktować jako zaprawę do powieści, ale kto tak czyni, nie napisze dobrej noweli. Nowela jest gatunkiem trudnym, wymaga wielkiego zmysłu kompozycji, z trudnością tylko da się pogodzić z reportu 20 woscią czy ledwie zamaskowanym pamiętinikar-stwem; jeżeli pisarz sięga już po materiał literacki do własnego życia i chce go zużytkować w noweli, to musi mieć odwagę deformacji takiej, jakiej wymaga kompozycja noweli. Sytuacje życiowe układają się bardzo często powieściowo, ale prawie nigdy — nowelistycznie”. („Blaski i cienie »Wielkiego cienia«”, III, 58, 60). Uzupełniając te rozważania w duchu praktyki literackiej Borowskiego, czy też powyższej jej interpretacji, dodać należy, że cykl nowel może być w pełni owym „systemem dedukcyjnym”, tyle że nie według zasady sprawiedliwości epickiej, a według określonego punktu widzenia, który z samego założenia nie wyczerpuje wszystkich możliwości. Oczywiście opozycją noweli jest tutaj powieść tradycyjna: nietrudno znaleźć przykłady takiej powieści, która wymagane warunki z równym powodzeniem spełnia i może zastąpić wybraną formę nowelistycznego cyklu. Można by znowu odpowiedzieć w ten sposób, że taka forma powieści, w której autor swobodnie deformuje rzeczywistość, subiektywnie, według określonych założeń hie-rarchizując wydarzenia — nie leżała w sferze wyborów Borowskiego, że powieść identyfikował on z modelem Balzaka czy Flauberta — o czym zdaje się świadczyć cytowany artykuł teoretyczny. Byłaby to jednak po pierwsze nieprawda — nasze skromne wiadomości o lekturach Borowskiego świadczą o dobrej orientacji w dwudziestowiecznej literaturze, również i powieściowej, nie mówiąc już o kształcie jego praktyki literackiej, co stanowi argument najmocniejszy w moim przekonaniu, ale załóżmy, iż oponent zakwestionuje powyższą interpretację tekstu. Po drugie zaś na-
leży pamiętać o założonym budulcu, dokumentalnym podłożu tej prozy — powieściowe ujednolicenie nieuchronnie ciąży w takich okolicznościach ku tradycyjnemu modelowi, natomiast rozproszenie wydarzeń prowadzi właśnie do wybranej przez Borowskiego formy, którą przy obecnych kryteriach, obecnej amorficz-ności gatunku — można by nazwać powieścią z poszczególnymi rozdziałami.
W rezultacie doszliśmy do pewnej destrukcji pojęcia; niezależnie od nazwy, porównując z innymi możliwościami, wybór Borowskiego okazuje się celowy i w pełni uzasadniony zamysłem autora, propozycją światopoglądową, dla której szukaliśmy idealnej formy ekspresji. Czy też — odwracając — odpowiedzi na pytanie: jakie konsekwencje światopoglądowe niesie z sobą taki właśnie wybór — są to niewątpliwie dwie strony tego samego medalu.
1 Spośród tych trzech esejów tylko ostatni ukazał się w Polsce w postaci książkowej („Jak powstał » Dok tor Faustus*, Warszawa 1962, wyd. II). Pozostałe dwa nie weszły w skład tomu esejów Tomasza Manna, wydanych w Warszawie w r. 1964. „O Niemcach i Niemczech” ukazał się po polsku w „Odrze” (1966, nr 2 i 3). Natomiast esej o Nietzschem pozostał do dzisiaj nie tłumaczony. Tutaj korzystam z przekładu rosyjskiego: Tomas Mann, „Sobranije soczinienij. Tom diesiatyj", Moskwa 1961 {„Filosofijct Nicsze u> swietie nasz'ego o pyta", s. 346—391).
2 Jest to w pewnym sensie droga od Lukacsowskiej interpretacji „Faus-tusa” i całej twórczości Manna do wspomnianej książki Janusza Kuczyńskiego.
* Drugie sformułowanie zostało wzięte z zakończenia „Doktora Faustusa”, przekład Marii Kureckiej i Witolda Wirpszy, Warszawa 1960, s. 669. („Kiedyż w ostatecznej rozpaczy cud, który ponad wiarę wyrasta, zapali światło nadziei? Samotny człowiek składa ręce i mówi: »Bóg niechaj się zlituje nad waszą biedną duszą, mój przyjacielu, moja ojczyzno.*”)
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
5 freud 2 przez nie napięć bodźcowych. Wzrost ich jest na ogół traktowany jako przykrość, zmniejszen
5 freud 2 przez nie napięć bodźcowych. Wzrost ich jest na ogól traktowany jako przykrość, zmniejszen
skanuj0036 (32) standardy dostaw Popyt na wyspecjalizowaną wiedzę jako wkład do decyzji zakup
IMGC83 Drzewo zasadzić można po to, aby dawało cień, ale także można je traktować jako narządzie do
IMG089 Ewolucja może być traktowana jako hi po- 1 teza tylko przez naiwnych. W istocie nie jest hi-
16 Niniejszy materiał może być traktowany jako podstawa do nazewnictwa stosowanego jako tytuł formal
68161 IMG 55 (3) naniu z poglądami Webera i Durkheima na religię, ujmowaną jako klucz do rozumienia
CCF20081016 022 zwolenników podejścia ilościowego traktowane jako niechęć do uczeniu się skomplikowa
img053 01 djvu 52 A więc, naprzykład, ze samogłosek na pierwszem miejscu i, jako najłatwiejsza do śp
14635 s 48 49 48 ROZDZIAŁ 2 wykonujących ustawy, a przez to muszą być traktowane jako wchodzące do s
77074 skanuj0036 (32) standardy dostaw Popyt na wyspecjalizowaną wiedzę jako wkład do decyzji
respektujemy jako pożytecznego współpracownika. Respektujemy, ale biada nam, jeżeli nie jesteśmy cią
więcej podobnych podstron