39485 na dz z pol078

158

kiem, który służył do cięcia skór i innych materiałów (ryc. 17). Wśród zabytków typowych dla kultury prądnickiej wymienić należy zgrzebła oraz pięściaki.

Z terenów obecnych ziem polskich znamy zarówno otwarte stanowiska tej kultury (np. na Wawelu w Krakowie), jak i zlokalizowane w jaskiniach (Jaskinia Ciemna w Ojcowie, woj. krakowskie; Jaskinia Koziarnia w Sęspowie i inne).

Kultura lewaluasko-mustierska

Na obecnych ziemiach polskich stanowiska tej kultury znane są z o-kolic Krakowa (Kraków-Zwierzyniec, Sowiniec), z Piekar, z Jerzmanowic, a także pojedynczych znalezisk ze Śląska. Charakterystyczne narzędzia to: ostrza lewaluaskie (ryc. 18). wióry - noże tylcowe, narzędzia zębate z wiórów i odłupków. Nad brzegami rzek zakładano małe, krótkotrwałe obozowiska, zamieszkiwano także jaskinie.

b) Górny

Kultura oryniacka

Nazwa pochodzi od stanowiska Aurignac, departament Lot-et-Garonne na terenach dzisiejszej Francji. Znaleziska z dorzecza Odry i Wisły grupują się w Krakowie (Zwierzyniec, Sowiniec), w najbliższych jego okolicach (w Wierzchowiu, były pow. Kraków), w okolicach Radomia (Góra Puławska). Cechą charakterystyczną tej kultury jest użytkowanie kościanych grotów oszczepów (ryc. 19) oraz specyficzne narzędzia kamienne wykonane z wiórów, takich jak drapacze wysokiej formy, noże wiórowe, rylce. Ludność tej kultury zamieszkiwała zarówno jaskinie jak i obozowiska, których zabudowę tworzyły szałasy.

Kultura jerzmanowicka

Nazwa pochodzi od stanowiska w Jaskini Nietoperzowej w Jerzmanowicach, były powiat Olkusz, obecnie woj. krakowskie. Kultura ta pochodzi - jak się przypuszcza - z terenów południowych Niemiec, skąd przemieszczała się stopniowo na wschód. Jej cechą charakterystyczną były kamienne groty oszczepów w formie liściowatej, wykonane przede wszystkim z wiórów kamiennych (ryc. 20). Twórcy tej kultury zamieszkiwali przede

wszystkim jaskinie, które miały wówczas charakter schronisk łowieckich. Najstarsza warstwa kulturowa z Jaskini Nietoperzowej wydatowana została metodą radiowęgla na ok. 36 000 lat p.n.e. Kultura na obecnych obszarach polskich trwała do ok. 20 000 lat p.n.e.

Kultura szelecka

Nazwa pochodzi od stanowiska w jaskini Szeleta koło Miszkolca na Węgrzech. Cechą charakterystyczną tej kultury, obok kamiennych grotów oszczepów, było posługiwanie się przez jej twórców narzędziami przypominającymi okazy mustierskie (np. zgrzebła, narzędzia zębate). Na obecnych ziemiach polskich kultura ta rozwijała się pomiędzy 35 a 30 tysiącleciem p.n.e., a jej stanowiska koncentrowały się przede wszystkim na terenach Górnego Śląska i w Małopolsce (np. Kraków-Z wierzy nieć).

Kultury wschodniograweckie

Nazwa od miejscowości La Gravette, departament Gironde, Francja. Cechą charakterystyczną są ostrza kamienne wykonane z wiórów, o jednej krawędzi zatępionej dla łatwiejszego osadzania w drewnie lub kościanej oprawie (tzw. ostrza tylcowe). Na obecne ziemie polskie twórcy tych kultur dotarli przez przełęcz karpacką z terenów dzisiejszych Czech - np. obozowiska w Krakowie przy ulicy Spadzistej, z charakterystycznymi budowlami szałasowymi konstruowanymi przy użyciu kości mamutów - lub z terenu dorzecza Dniestru (Kraków-Pogorzały, Jaskinia Mamutowa).

Kultura magdaleńska

Nazwa od stanowiska La Madeleine, departament Dordogne - Francja. Na terenach obecnych ziem polskich kultura ta trwała zapewne do 13 000 lat P-n.e. (Jaskinia Maszycka w Maszycach, woj. krakowskie). Cechą charakterystyczną są kościane groty oszczepów, a także inne narzędzia z kości zdobione motywami geometrycznymi (ryc. 21).