43825 Terapia rodzin Namysłowska80

Kią Rozdział 15

zachowaniem w szkole, służą ratowaniu małżeństwa rodziców. Psychotyczne zachowania córki są wyrazem troski o rodzinę, która była na granicy rozpadu, od kiedy odeszła najstarsza siostra, i służą jej scaleniu. Równocześnie chronią matkę przed smutkiem, a ojca i najstarszą siostrę skłaniają do większego zajmowania się domem.

Sprawiające kłopot zachowania córki, grożące wyrzuceniem ze szkoły, są wyrazem jej poświęcenia, zmierzającego do ochrony rodziny przed żałobą matki, po śmierci jej własnej matki, skłaniając jednocześnie ojca do większego zajęcia się żoną i zastąpienia jej matki. Powinny więc trwać nadal tak długo, póki żona nie będzie przekonana, że mąż jest w stanie być dla niej oparciem, na tyle, że będzie w stanie skonfrontować się ze stratą matki. Gdyby okazało się w trakcie kolejnej sesji terapii rodzinnej, że zaszły w rodzinie zmiany, tzn. zachowanie córki uległo poprawie, terapeuta nie powinien okazać zadowolenia, ale raczej przestrzegać i powstrzymywać zmianę, twierdząc, że rodzina nie jest do niej jeszcze przygotowana. Jeszcze inny przykład z publikacji Papp (1983). Systemowy paradoks został zaproponowany rodzinie, która zgłosiła się do terapii z problemem identyfikowanego ośmioletniego pacjenta, mającego kłopoty w szkole. Ojciec chłopca równocześnie miał znaczne kłopoty w pracy zagrażające stabilności ekonomicznej rodziny i reagował na nie apatią i wycofaniem. Matka szczególnie dotkliwie atakowała syna stale strofując go o byle co. Zespół terapeutów powiedział rodzinie, że jest bardzo ważne, aby kontynuowała walkę z synem, ponieważ w przeciwnym wypadku może zwrócić się przeciw mężowi. Ten zaś może popaść w depresję. Syn zaś powinien nadal chronić ojca, skupiając na sobie złość matki, a ojciec współpracować z synem zachowując się tak jak dotychczas. Matka natychmiast zareagowała oburzeniem na sugestię, że walczy z synem zamiast z ojcem, skądinąd dorosłym człowiekiem. Natomiast ojciec poparł terapeutów twierdząc, że ich stwierdzenie jest prawdziwe, jego syn jest bowiem silniejszy, lepiej sobie radzi ze złością matki niż on sam, który staje się natychmiast depresyjny. Matka, wściekła na ojca, że wsparł terapeutów, była skłonna podjąć z nim walkę. W tej sytuacji można było zrobić wiele błędów, np. zalecić synowi kontynuowanie zachowania bez związku z innymi członkami rodziny. Innym błędem byłoby opisanie działania systemu, ale bez związku zachowań ze sobą i bez cyrkularnego związku objawu z systemem rodzinnym. Na przykład matka powinna kontynuować walkę z synem, syn kontynuować kłopoty, które sprawia, a ojciec nadal wycofywać się.

Haley (1976) wyróżnił osiem stadiów interwencji paradoksalnej.

1. Relacja między klientem a terapeutą zostaje zdefiniowana jako taka, która ma sprowokować zmianę.

2. Postawiona zostaje jasna definicja problemu.

3. Zostają jasno zdefiniowane cele terapii.

4. Terapeuta oferuje uzasadniony plan działania.

5. Terapeuta dyskwalifikuje poprzednie autorytety zajmujące się dotychczas problemem — rodziców, lekarzy.

6. Terapeuta oferuje interwencję paradoksalną.

7. Obserwowana jest reakcja na interwencję, a terapeuta nadal podtrzymuje zalecenie, aby rodzina nie zmieniała swojego zachowania.

8. Terapeuta musi unikać przypisywania sobie zasługi za zmianę.

Stanton (1981) twierdzi, że czasami, w przypadku niektórych rodzin prawie nie jest możliwa pozytywna redefinicja niektórych destrukcyjnych zachowań rodziny. Wtedy pozostaje przypisywanie rodzinie szlachetnej intencji. Ma to zastosowanie np. w przypadku rodzin uzależnionych od narkotyków. Wszyscy autorzy są zgodni w tym, że techniki paradoksalne są bardzo potężnym orężem w terapii. Nie powinny być stosowane przez niedoświadczonych terapeutów, którzy nie posiadają podstawowych umiejętności terapeutycznych i klinicznej wrażliwości. Bardzo łatwo, tak zresztą jak inne techniki, mogą stać się sposobem manipulowania rodziną, tym bardziej, że jako techniki skuteczne mogą łatwo służyć gratyfikacji poczucia omnipotencji u terapeuty. Istnieje też duże ryzyko, że nie do końca poprawnie zastosowane, bardziej niż inne powodują wypadanie rodziny z terapii. Doświadczyliśmy tego na sobie w początkach „entuzjastycznego” stosowania interwencji paradoksalnych, kiedy to bardzo dużo rodzin szybko zmieniało się, a równie dużo nie przychodziło na kolejną sesję po takiej interwencji. Do technik podobnych w swojej zasadzie do technik paradoksalnych należy opracowana w Instytucie Ackermana technika „chóru greckiego”. Polega ona na posługiwaniu się grupą w komentowaniu tego, co dzieje się pomiędzy rodziną a terapeutą. Głównym problemem, którym zajmuje się grupa konsultująca, ów „chór grecki”, jest problem zmiany i jej konsekwencji. Konsultanci przedstawieni rodzinie jako profesjonaliści