48142 Psychologia6

126 PSYCHOLOGIA WSPÓŁCZESNA: LEPIEJ, WIECEJ. PRZYSTĘPNIEJ

Podwzgórze

Przysadka

mózgowa

niego odsiewane. Na przykład rodzic odpowiedzialny w danym momencie za dziecko może się budzić, usłyszawszy jego ruch, choć nie budzą go nawet silniejsze odgłosy ruchu ulicznego. Drugi rodzic, który w danej chwili nie jest za dziecko odpowiedzialny, może spać nawet przy głośnym płaczu niemowlęcia. Jeżeli jednak nastąpi zmiana ról, na przykład jiierwszy rodzic wyjedzie, to układ siatkowaty drugiego rodzica bardzo szybko stanie się wrażliwy na dźwięki wywoływane przez dziecko. Ta wrażliwość może z kolei szybko zanikać po powrocie pierwszego rodzica do domu.

W śródmózgowiu znajdują się też obszary odpowiedzialne za widzenie i słyszenie, łącznie z obszarami kontrolującymi odruchy wzrokowe, takie jak rozszerzanie się źrenic i ruchy gaiki ocznej.

Bruzda i zakręt

Korą mózgowa . napowierzchni kory mózgowej —

Spoidło wielkie

Wzgórze

Śródmózgowie

i. :

Móżdżek

Rdzeń przedłużony

Układ siatkowaty

Gimmi a?sci składowi mzm ludzkiego

_—---

Najważniejszymi strukturami przodomózgowia są wzgórze, podwzgórze, układ limbiczny (rąbkowy) i kora mózgowa. Wzgórze znajduje się w centralnej części mózgu i składa się z dwóch jajowatych struktur. Pełnią one funkcję stacji przekaźnikowej w przesyłaniu informacji sensorycznej. Włókna nerwowe z narządów zmysłowych wchodzą do dolnej części wzgórza, a z jego części górnej wychodzą włókna, którymi informacja podąża do kory mózgowej. Wzgórze przekazuje na przykład informaq'ę sensoryczną z oczu do wzrokowych obszarów kory. Ta struktura jest również zaangażowana w kontrolę snu i uwagi, wspólnie z inny-mfczęściami mózgu. .................^Ł—

Poniżej wzgórza, a powyżej przysadki mózgowej jest umieszczone podwzgórze. Choć waży ono zaledwie cztery gramy, to jednak sprawuje kontrolę nad autonomicznym układem nerwowym i układem hormonalnym. Odgrywa więc istotną rolę w regulacji" temperatury ciała, koncentracji płynów, przechowywaniu składników odżywczych oraz w regulacji różnych aspektów procesów motywacyjnych i emocjonalnych. Liczne funkcje podwzgórza można badać za pomoćąłim-plantowania w nim elektrod i obserwowania skutków elektrycznej stymulacji jego obszarów. Okazało się, że podwzgórze bierze udział w regulacji głodu i pragnienia, zachowań seksualnych i rodzicielskich oraz agresji. U niższych zwierząt stymulacja różnych obszarów podwzgórza może wyzwalać insty nktowne ąachowania, takie jak walka, poszukiwanie partnera seksualnego, a nawet budowanie gniazda.

Kanadyjscy psychologowie James Olds i Peter Milner (1954) popełnili w lalach pięćdziesiątych wspaniałą pomyłkę. Próbowali umieścić elektrodę w układzie siatkowatym eksperymentalnego szczura, aby sprawdzić, w jaki sposób sty-mulaćja tej stffiktury wpływa na przebieg procesów uczenia się. Jednakże Olds byt psychologiem społecznym i biopsychologią zajmował się jedynie ubocznie. Omyłkowo umieścił elektrodę w pewnym obszarze podwzgórza, który szybkozo-stal nazwany „ośrodkiem przyjemności”, ponieważ okazało się, że zwierzę będzie ¹ wielokrotnie powtarzać każdą reakcję, która powodowała stymulację tego obszaru (por. rycina 3.6). Termin „ośrodek przyjemności” jest jednak niezbyt często używany, ponieważ przypisuje on szczurom przeżywanie emocji podobnych do ludzkich. Jednak musi tu chodzić o coś w rodzaju przyjemności, skoro szczury w celu stymulowania elektrycznego tego obszaru naciskają na dźwignię tysiące tazy na godzinę, aż do zupełnego wyczerpania (Olds, 1969).

„GŚRCDEK

PRZYJEMNOŚCI"

W M0I5U

Szczur z elektrodą umieszczoną w pewnym obszarze podwzgórza (zwanym ośrodkiem przyjemności) szybko się uczy dostarczania sobie stymulacji elektrycznej poprzez naciskanie dźwigni,

-SSiEEB-