53028 IMGa24 (3)

w przeszłości na poły dziejowej, na poły .mitycznej, ale to tylko mające ze sobą wspólnego, iż w rekonstrukcji filozofa oparte są na przedreflek-syjnym, wolnym od rozumowań pojmowaniu obowiązku moralnego. Poza tym trudno by je było uzgodnić.

Pierwszy wzorzec to oczywiście stan dzikości — „ten prawdziwie złoty środek między gnuśnością stanu pierwotnego a gorączkowym szamotaniem się naszych ambicji”. Stan ten, stan dawnych Germanów lub Scytów, niewinny i szczęśliwy, jest prawdziwą młodością świata i nigdy nie powinien się był skończyć:*^,cały postęp późniejszy to już tylko szereg etapów wiodących, jak mogło się zdawać, ku udoskonaleniu jednostki, faktycznie zaś ku schyłkowi gatunku”^{1 2 3}.

Drugi wzorzec to umi łowana przez Rousseau S p a r t a — naród . najbardziej cnotliwy, krzepki i zahartowany, który precz przepędzał sztukmistrzów i tych, którzy się naukami parali, i dzięki temu uchronił się przed wyrafinowaniem i zepsuciem właściwym kulturze ateńskiej.

Wzorzec trzeci, a nas tu najbardziej interesujący, to Ewangelia, kanon zda się odległy od obyczaju i Scytów, i Lacedemończyków. A jednak...

Religia uczonego Rousseau jest wiarą i miłością nieuczonego serca. Prostota Ewangelii i wiara apostołów przeciwstawiona została — nie pierwszy i nie ostatni raz — mędrkowaniu teologów i filozofów. Wszystko zło herezji, schizm, wojen i prześladowań religijnych poczęło się ze scholastyki, z pychy owych duchownych, „którzy pierwsi ośmielili się dotknąć arki, by słabą swą wiedzą podeprzeć gmach podtrzymywany ręką Boga [...] i w sylogizmy ujęli naukę Chrystusa”. Stąd taki w wieku oświeconym skutek, że świętych zastąpili kazuiśd: „wiedza szerzy się, a wiara zanika; [...] wszyscyśmy się stali teologami, a przestali być chrześcijanami”⁷.

Rolnik lepiej pojmuje i wielbi Boga niż filozof, który sobie pochlebia, że przenika tajemnice Boże. Ewangelia jedyną jest księgą wiary chrześcijaninowi potrzebną i głosić ją przystoi, jak pierwsi jej obrońcy czynili, non aristotelico morę, sed piscatorio⁸.

Chociaż więc różne mogły być ogrody szczęśliwej prostoty i niewiedzy człowieka, zawsze rozwój jego władz umysłowych okazuje się

dobrowolnym opuszczeniem raju niewinności i zstąpieniem do piekieł cywilizacji. Stąd nie ma już powrotu, raz utraconej niewinności nie można już odzyskać, ale można albo schronić się przed światem, albo — wśród udręk świata fałszywego, zmieniając jego urządzenia i korzystając z jego narzędzi — tworzyć nową wspólnotę ludzi wolnych, równych i szczerych. Jednakże Russowskimi drogami do wolności nie będziemy się tu zajmować. Jak przedtem do fizjokratów i Smitha, tak teraz do Rousseau sięgnęliśmy po to tylko, aby wypatrzyć początek jednej ścieżki, która wić się odtąd będzie przez kraje i przez czasy do naszych dni — i po nas dalej.

Rousseau pojmował postęp ludzkości jako spektakl tragiczny, w którym zło i dobro są nierozłączne, płyną z jednego źródła, są | znamionami tego samego procesu: „człowiek uwikłany w proces swego uspołecznienia ujawnia zarazem swą wielkość i słabość, realizuje swe powołanie i przeżywa swój upadek”⁹. Wszelako ta dwoista wizja historii społeczeństwa ludzkiego, w ciągu której wartości ulegają rozszczepieniu, odsłaniała się dopiero stopniowo poprzez kolejne dzieła filozofa. Na razie zaś Rozprawa o naukach i sztukach i Rozprawa o nierówności odczytane zostały przez współczesnych, i przecież nie bez podstaw, jako patetyczne oskarżenie i lament nad postępami oświecenia. Podchwytywali go ci — nie brak ich w żadnej epoce — którzy I biadali nad psuciem się obyczajów; jednocześnie zaś obrońcy postępu > ruszyli do przeciwnatarcia sławiąc — jak nasz Stanisław Leszczyński — „te szczęśliwe stulecia, w ciągu których nauki wszędzie szerzyły ducha ładu i sprawiedliwości” . Odtąd mnożyć się będą bez liku po całej Europie i pochwały oświeconego wieku, i satyry na wiek oświecony. Mroczny cień zwątpienia wlec się będzie stale za światłem i Rozumu, a widzialne postępy ducha ludzkiego poprzez dzieje o jednym czasie wydawać będą swoich Condorcetów i swoich Chateaubriandów.

U nas ciekawy był Krasicki. Jak przekonywająco wykazał Roman Wołoszyński w swej fascynującej monografii", moralna aksjologia i autora Doświadczyńskiego była blisko spowinowacona z Russowską wizją świata zdeprawowanego. Odmiennie niż w głównym nurcie Oświeceniowej krytyki filozoficznej, przedmiotem osądu znakomitego bajkopisarza nie była ani tyrania „przesądu”, ani feudalne instytucje

B- Baczko, Rousseau: samotność i wspólnota. Warszawa 1964, s. 170.

¹⁰ Odpowiedź króla polskiego, w: J. J. Rousseau, Trzy rozprawy, s. 63.

¹ R. Wolotzyńłki, Ignacy Krasicki: utopia i rzeczywistość, Wrocław 1970.

147

10*

1

Ibidem, a. 196-197.

2

⁷ Ibidem, s. 84-85, 91.

3

146    * Ibidem, a. 79. 91-92.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
IMG744 - bardzo do siebie tęsknili. Jak na /ronię, pojęcie to mogłoby wnieść ze sobą inną teoretyczn
page0166 — * 162 Nowsze sposoby opierają się na tej samej zasadzie, z tą tylko różnicą, że w łańcuch
scan0 SZNUREK JEDNOKOLOROWY NA BAZIE KOLORU NATURALNEGO Cztery sznurki splecione ze sobą przed zaba
scan0 SZNUREK JEDNOKOLOROWY NA BAZIE KOLORU NATURALNEGO Cztery sznurki splecione ze sobą przed zaba
nic dzielić na części mniejszo, równic ścisłcmi określone ułamkami, związanemi ze sobą wspólncm od
56433 obraz 3 (10) wywarł wpływ na scenariusz innych inicjacji, a to dlatego właśnie, że £_£zaman je
27882 scan0 SZNUREK JEDNOKOLOROWY NA BAZIE KOLORU NATURALNEGO Cztery sznurki splecione ze sobą prze
na podkład z waty. Jest to bardzo ważne ze względu na towarzyszące zawsze porażeniu obwodowemu zabur
DSC04053 (2) złożyło, że Ich obrazy byłyby jednakowej siły, na co nigdy, ale to nigdy nie przystaną,
System wynagradzania to zbiór wzajemnie ze sobą powiązanych i stanowiących całość elementów, na któr
prokurator 2014-03-19 14:46 A co nie stać nas? Co tam dwa i pół miliona na mieszkańców Rudy Śląskiej
KOLOROWY ZBIÓR DYKTAND KL1 3 1 Mój własny porządek M.....j pok.....j nie zawsze wygląda na u po..
4(9) Są to pastuszkowie. Niosą ze sobą dary dla Nowonarodzonego. Do miski nałożyli jaj, a na sznurku
27882 scan0 SZNUREK JEDNOKOLOROWY NA BAZIE KOLORU NATURALNEGO Cztery sznurki splecione ze sobą prze
— 365 — Na szczeniakach czterotygodniowych obie chrząstki były zlane ze sobą. m Prawdopodobnie druga

więcej podobnych podstron