53539 Wykłady z polskiej fleksji7

136 Klasyfikacje Icksemdw i form wyrazowych

- imiesłowy przysłówkowe są używane jako człony główne tzw. imię słowowych równoważników zdania i są zależne od czasownika;

- gerundia używane są jak rzeczowniki.

SE:

leksemy o funkcji nominatywnej, będące nazwami czynności, procesów, zdarzeń i stanów.

8.7.7. Predykatywy

KF:

KK:

SK:

SE:

tryb, czas.

przypadek, bezokolicznikowość (jest to kategoria, którą wprowadza się czasem, aby opisać związki niektórych wyrazów z bezokolicznikiem).

- formy finitywne pełnią funkcję orzeczenia, ale w przeciwieństwie do form czasownikowych nie łączą się z podmiotem w mianowniku;

- bezokolicznik pełni zwykle funkcję dopełnienia i jest wówczas zależny składniowo od czasownika.

leksemy o funkcji nominatywnej, będące nazwami stanów, zwykłe przypisy wanych pewnym zbiorowościom, a nie pojedynczym osobom.

8.7.8. Przyimki

KK:

SK:

KF: leksemy nieodmienne; niektóre wykazują opozycję form wokalicznydi i niewokalicznych, której jednak nie traktuje się jako kategorii fleksyjnej. przypadek.

SE:

leksemy o funkcji łączącej, wiążące nadrzędny czasownik, rzeczownik lubj) przymiotnik z podrzędnym rzeczownikiem lub przymiotnikiem, któregcj przypadek determinują. Członem podrzędnym może być czasem przysłówek, leksemy o funkcji przede wszystkim składniowej, będące nazwami różnyoH relacji, np. zachodzących między jakimś zdarzeniem a miejscem lub czasen jego odbywania się.

8.7.9. Spójniki

KF:

KK:

SK:

SE:

leksemy nieodmienne.

leksemy, którym nie przypisuje się żadnych kategorii klasyfikacyjnych, leksemy o funkcji łączącej, nie determinujące postaci gramatycznej łączonych) składników i nie należące do żadnego z nich; składniki te zwykle muszą byt' jednorodne składniowo.

leksemy o funkcji przede wszystkim składniowej, będące nazwami różnych relacji, np. przyczyny, warunku, lub językowymi odpowiednikami funktorow prawdziwościowych, takich jak koniunkcja lub alternatywa, znanych z notacji logicznej.

8.7.10. Partykuły

M leksemy nieodmienne.

KK: leksemy, którym nie przypisuje się żadnych kategorii klasyfikacyjnych.

• K leksemy używane jako określenie wielu różnych części mowy, co różni je od przysłówków, łączących się co najwyżej z czasownikami, przymiotnikami i przysłówkami. Zakres łączliwości składniowej różnych partykuł jest różny, gdyż klasa ta jest silnie zróżnicowana wewnętrznie.

M leksemy o funkcji raczej pragmatycznej niż semantycznej. Mogą m.in. wyrażać stosunek mówiącego do wypowiedzi (NIESTETY, CHYBA, W GRUNCIE RZECZY, PO PROSTU, NA OGÓŁ, TYLKO) lub służyć organizacji wypowiedzi, np. sygnalizować jej początek (OTÓŻ), koniec (KONKLUDUJĄC), wskazywać na hierarchię jej treści (NAWIASEM MÓWIĄC), uwydatniać jej fragmenty (-ŻE, -Ż), zwracać uwagę na szczególne cechy wypowiedzi (ŻE TAK POWIEM). Wspólną cechą partykuł jest ich metajęzykowy charakter.

8.7.11. Wykrzykniki

i I leksemy nieodmienne.

I h leksemy, którym nie przypisuje się kategorii klasyfikacyjnych, choć można je pogrupować ze względu na rodzaj wymagań składniowych stawianych członom zależnym.

»h leksemy zasadniczo samodzielne, niezależne składniowo od innych członów wypowiedzi. Niektóre samodzielnie tworzą wypowiedzenie (HURA, ACH, JEJKU, TRACH. MNIAM, DO LICHA. OWSZEM. SKĄDŻE ZNOWU), inne są głównym składnikiem wypowiedzenia, które oprócz nich może lub musi zawierać inne składniki (HEJ, BIADA, HUZIA. WON), il leksemy pełniące różne funkcje językowe, m.in.: nominatywną - A PSIK, CMOK, HAU; ekspresywną - HURA, ACH. DO LICHA;

i - impresywną - BACZNOŚĆ, CYT, WYNOCHA; apelatywną - DZIEŃ DOBRY. HALO, HEJ, PA.

K.8. Liczebność i otwartość vs.

zamkniętość poszczególnych części mowy

(’hoć poszczególne klasy gramatyczne są jednakowo ważne dla gramatyka, * ‘ilownietwic ich udział jest bardzo nierówny. Co więcej, klasy nieliczne, np, n|tó|niki, pr/.yimki lub partykuły, są z reguły bardziej kłopotliwe w opisie |v/ykowym od klas liczniejszych. Trud wkładany w opis tych stosunkowo