56626 P3190306

26 Wojciech Kalinowski

osiedla tzw. jurydyki.' Niektóre z tych jurydyk powstają na gruntach należących do świeckich możnowładców, którzy wokół większych miast budują swoje miej -skie rezydencje. . ■

W sąsiedztwie miast należących do magnatów świeckich lub duchownych pow | stają reprezentacyjne rezydencje otoczone nowożytnymi fortyfikacjami bastionowymi. Te wielkie twierdze stały się również nowym elementem w układzie prze -strzennym miast /Łańcut 1 ryc. 57, Rzeszów, Biała Podlaska, Nieśwież, Ba -ranów,-Łowicz i wiele, wiele innych/. Nowym zjawiskiem, pojawiającym się już w XVI w. , są też podmiejskie rezydencje letnie, nawiązujące do wzorów włos -kich, jak np. pałac J„ L. Decjusza w Woli Justowskiej pod Krakowem /1530 r. /.

Zmiany przestrzenne w obrębie miast są stosunkowo niewielkie. Nadal trwa zasada* podziału na wydłużone, wąskie działki zabudowane domami szczytowymi, choó poczynają się zjawiać też w tym czasie pałace miejskie, budowane na kilku połączonych działkach przez magnatów i bogatych mieszczan. Całkowicie no wym zjawi skiertytJędąbym pierwszym przejawem kompozycji barokowej. jest sytuowanie koś/jmłÓw i kolegiów jezuickich. Zakon ten, sprowadzony przez biskupa Hozju sza [w\l 564 r/, miał za zadanie przede wszystkim przeciwdziałanie rozpowszechniającej się reformacji w Polsce. Jest zjawiskiem interesującym ,

że nowe klasztory powstają niemal wyłącznie w obrębie__gęsto zabudowanych

dzielnic śródmiejskich, możliwie blisko rynku i rezydencji królewskiej. Jezuici wykupują i burzą istniejące nieruchomości dla usytuowania swych gmachów. Większość tych budowli, o formach barokowych, których projekty były zatwierdzane przez centralne władze w Rzymie, sytuowana jest na psi ulic prowadzą 1 cych z rynku jak np. w Poznaniu /1572 r. /, Pułtusku /1566-1606/, J Kaliszu /l583- 1595/, Rawie Mazowieckiej /po 1613 r. / i in. W Warszawie /1609 -1626/ i Krakowie /l596- 1619/ Jezuici lokują się przy ulicy wiodącej z rynku do siedzi -by królewskiej ,

sł

-1