60296 img801

sposobów wypowiadania się. Z takim znaczeniem mamy do czynienia choćby wtedy, kiedy mówimy o „dyskursie prezydenta Ronalda Reagana”.

Z innym, coraz bardziej popularnym, ale wciąż nieformalnym użyciem terminu możemy spotkać się w mediach i w niektórych naukach społecznych -na przykład wtedy, gdy jest mowa o „dyskursie neoliberalizmu”. W takim wypadku „dyskurs” odnosi się nie tylko do sposobów mówienia, stosowanych przez neoliberalnych myślicieli lub polityków, ale też do propagowanych przez nich koncepcji i idei. Na dobrą sprawę badania nad neoliberalnym dyskursem mogą w ogóle nie uwzględniać poziomu użyć języka.

Badacze dyskursu próbują wykroczyć poza te potoczne definicje. Przyjmują oni, że dyskurs jest formą użycia języka. Ale jako że określenie takie jest wciąż niejasne i nie zawsze adekwatne, wprowadzają bardziej steoretyzowane pojęcie ‘dyskursu’, ściślej określone, a mające zarazem szersze pole zastosowań. Chcą też włączyć w zakres pojęcia kilka innych istotnych składników, a mianowicie: kto używa danej formy językowej, jak, dlaczego i kiedy?

Za definicję obejmującą owe funkcjonalne aspekty należy uznać tę, która określa dyskurs jako zdarzenie komunikacyjne. Oznacza to, że ludzie używają języka, by przekazywać różne idee i przekonania (lub by wyrażać emocje). Robią to zaś w ramach wyznaczonych przez przebieg bardziej złożonych sytuacji społecznych, na przykład w takich sytuacjach, jak spotkanie z przyjaciółmi, rozmowa telefoniczna, lekcja w klasie szkolnej, rozmowa kwalifikacyjna, wizyta u lekarza, pisanie lub czytanie wiadomości.

Przykłady te sugerują, że cokolwiek by zachodziło w ramach owych złożonych sytuacji, uczestnicy komunikacji robią coś, co wykracza poza poziom przekazywania przekonań: wchodzą w interakcje. W celu podkreślenia owego interakcyjnego aspektu dyskursu, czasami opisuje się go jako formę interakcji werbalnej.

Już przy tej pierwszej próbie przybliżenia omawianego pojęcia napotkaliśmy trzy główne wymiary dyskursu: a) użycie języka, b) przekazywanie idei oraz c) interakcję w sytuacjach społecznych. Wziąwszy pod uwagę te trzy aspekty trudno się dziwić, że badania nad dyskursem wchodzą w obręb zainteresowań wielu dyscyplin - lingwistyki (badającej język i formy jego użycia), psychologii (zainteresowanej analizą przekonań i tym, w jaki sposób są one komunikowane) oraz nauk społecznych (które pozwalają analizować interakcje w kontekstach społecznych).

Zadaniem analizy dyskursu jest dostarczenie zintegrowanego opisu tych trzech wymiarów komunikacji; jak dane użycie języka wpływa na wyobrażenia człowieka o świecie i na przebieg interakcji, oraz vice versa - jak różne aspekty interakcji warunkują jformę wypowiedzi, a także jak przekonania żywione przez uczestników komunikacji decydują o wyborze określonych środków językowych i o dynamice sytuacji¹? Poza tym od analizy dyskursu możemy oczekiwać nie tylko sporządzenia systematycznych opisów, ale też sformuło-